چرا فیلم «جوکر ۲» در گیشه شکست خورد؟

دو ماه قبل، زمانی که «جوکر: جنون مشترک» (Joker: Folie à Deux) هنوز در جشنواره فیلم ونیز به نمایش گذاشته نشده بود، تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند که یک افتتاحیه‌ی حداقل ۱۰۰ میلیون دلاری داشته باشد و برخی اعتقاد داشتند که فروش هفته اول آن -فقط در بازار آمریکای شمالی- به مرز ۱۴۰ میلیون دلار خواهد رسید. اگر این تحلیل‌ها درست از آب درمی‌آمد، این دنباله به آسانی رکورد افتتاحیه‌ی ۹۶.۲ میلیون دلاری قسمت اول را می‌شکست؛ همان فیلمی که فراموش نکنید نامزد ۱۱ جایزه اسکار شد و نخستین فیلم با درجه سنی بزرگسالان (آر) بود که از مرز فروش ۱ میلیارد دلار عبور کرد. در واقعیت اما فیلم «جوکر ۲» به مسیر کاملا متفاوتی رفت و تا اینجا یک شکست مفتضحانه را تجربه کرده است.

با نزدیک شدن به تاریخ اکران فیلم و انتشار نقدهای جوکر ۲، تحلیلگران گفتند که احتمالا فروش آن زیر ۶۰ میلیون دلار خواهد بود اما شرایط به مراتب بدتر شد و فیلم در نهایت با ۳۷.۷ میلیون دلار کار خود را آغاز کرد، یعنی تقریبا یک‌سوم افتتاحیه‌ی قسمت اول. این ۳۷.۷ میلیون دلار، در کنار فروش ۷۷ میلیون دلاری در بازار بین‌المللی، کافی بود تا فیلم جایگاه نخست گیشه را تصاحب کند اما اگر واقع‌بین باشیم، این یک افتتاحیه‌ی فاجعه‌بار برای یکی از موردانتظارترین فیلم‌های سال است، خصوصا برای فیلمی که بودجه‌ی آن بدون احتساب تبلیغات، ۲۰۰ میلیون دلار بوده است.

با مسیری که «جوکر ۲» طی می‌کند، بعید است که فروش کلی آن در گیشه‌ی آمریکای شمالی، حتی به فروش ۹۶.۲ میلیون دلاری هفته اول «جوکر» برسد، ضمن اینکه فروش کلی آن فیلم در نهایت به ۳۳۵.۵ میلیون در آمریکا و کانادا رسید، رقمی که «جوکر ۲» هرگز به آن نزدیک هم نخواهد شد؛ شکست آن زمانی تراژیک‌تر جلوه می‌کند که به یاد بیاوریم قسمت اول با بودجه‌ی متوسط ۷۰ میلیون دلاری تولید و در نهایت به یکی از سودآورترین فیلم‌های اقتباسی از کمیک‌ها تبدیل شد. اینکه دنباله‌ی آن، یکی از پرخرج‌ترین فیلم‌های سال‌های اخیر بوده و در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگترین شکست‌های تجاری یک دهه‌ی اخیر است، پارادوکس عجیبی ایجاد می‌کند، اما چرا «جوکر ۲» شکست خورد؟

۱- «جوکر ۲» یک فیلم ضدمخاطب است که برای هیچکس جذابیتی ندارد

طرفداران همیشه انتظاراتی دارند، این انتظارات در بسیاری از مواقع، بزرگ و دور از دسترس نیستند و استودیوها به راحتی می‌توانند آن‌ها را برآورده کنند اما به دلایل نامشخص این کار را انجام نمی‌دهند. زمانی که «مکس دیوانه: جاده خشم» به یکی از بهترین فیلم‌های اکشن تاریخ تبدیل شد، همه می‌خواستند دنباله‌ی آن را ببینند اما نزدیک به یک دهه‌ی بعد، چیزی که به آن‌ها تحویل داده شد، یک نسخه‌ی فرعی بود که تنها نام مکس دیوانه را یدک می‌کشید و پیرامون یک شخصیت فرعی، یعنی فیوریوسا بود که نقشش را شارلیز ترون هم بازی نمی‌کرد! به همین منوال، از همان ابتدا مشخص بود که طرفداران به یک دنباله‌ی موزیکال برای «جوکر» علاقه‌ای ندارند اما تاد فیلیپس و استودیوی برادران وارنر، به این انتقادات توجه نکردند و فیلم خودشان را ساختند.

فیلم «جوکر» قرار نبود دنباله‌ای داشته باشد اما موفقیت‌های حیرت‌انگیز آن در گیشه، شرکت برادران وارنر را مجاب کرد تا نسخه‌ی دوم را بسازند. این سنت همیشگی هالیوود است که اگر چیزی پرفروش شد، باید به یک مجموعه‌ی سینمایی تبدیل شود، با وجود این، خبر ساخت «جوکر ۲» برای طرفداران هیجان‌‌انگیز بود اما پس از اینکه اعلام شد با یک فیلم موزیکال روبه‌رو هستیم، نگاه‌ها تا حدودی متفاوت شد و بعضی‌ها از این تغییر ژانر ناگهانی استقبال نکردند. برخی سعی کردند به این تغییرات خوش‌بین باشند اما حداقل تا اینجا، این دنباله همه را ناامید کرده است.

وارنر تا حدودی سعی کرد طرفداران را فریب دهد. آن‌ها در تریلرها، عناصر موزیکال فیلم را کم‌اهمیت جلوه دادند و احتمالا بعضی از تماشاگران حتی باخبر نبودند که قرار است یک فیلم موزیکال تماشا کنند. از طرف دیگر، در تریلر لحظاتی به چشم می‌خورد که به طور کلی در فیلم وجود ندارد، در واقع همین لحظات بود که وعده‌ی فیلم متفاوتی را می‌داد اما آن‌ها اصلا در فیلم نیستند که این هم باعث خشم بینندگان شد. افسوس که مشکلات فیلم به همین جا ختم نمی‌شود.

تاد فیلیپس، واکین فیلینکس و لیدی گاگا، هر سه در مصاحبه‌هایشان گفتند که این دنباله را اثری موزیکال نمی‌دانند اما عناصر موزیکال فیلم نه تنها پررنگ است، بلکه عمدتا بی‌معنا به نظر می‌رسد تا «جوکر ۲» برای طرفداران نسخه‌ی اصلی، فیلمی کسل‌کننده و ناامیدکننده باشد. مشکل اینجاست که گاهی احساس می‌کنید فیلم قصد توهین به طرفداران را دارد و حتی می‌خواهد آن‌ها را تحقیر کند؛ خصوصا کسانی که به دگرگونی شخصیت آرتور فلک و تبدیل شدن او به یک شرور، واکنش مثبت نشان دادند. بهتر است در مورد بخش‌های دادگاه هم صحبت نکنیم که به طور کلی انرژی فیلم را گرفت و ریتم آن را کند کرد.

چیزی که «جوکر» (۲۰۱۹) را به اثری قابل درک تبدیل کرد، این بود که به ما شروری را ارائه داد که محصول جامعه است، انسانی آسیب‌دیده که در نهایت بخش تاریک روانش را در آغوش می‌کشد و از تبدیل شدن به یک سمبل لذت می‌برد، شروری که در نهایت به جایگاهی که آرزویش را داشت رسیده است. «جوکر ۲» اما همه‌ی این‌ها را نادیده می‌گیرد، فیلمی که هم از مخاطب هدفش متنفر است و هم از خودش. شروری که گاتهام را به آشوب کشید، در قسمت دوم منفعل و ضعیف به تصویر کشیده می‌شود. این جوکر نیست، این حتی سایه‌ای از جوکری که در قسمت اول شناختیم هم نیست.

۲- «جنون مشترک» پایین‌ترین امتیازات تاریخ برای یک فیلم کمیک‌بوکی را دریافت کرد

در حالی که بعضی‌ها «جوکر» را شاهکار می‌دانند اما اگر به یاد داشته باشید، با نقدهای ضدونقیضی روبه‌رو شد. فیلم با ۶۰۱ نقد، میانگین امتیاز ۶۹% را داشت و امتیاز متای آن هم با ۶۰ نقد، ۵۹% بود. دغدغه اصلی اکثر منتقدان این بود که می‌ترسیدند فیلم بر جامعه‌ی واقعی تاثیر بگذارد، کسانی مانند جوکر پدیدار شوند و بخواهند دست به کارهای خطرناک بزنند؛ اتفاقی که می‌دانیم رخ نداد. در سوی دیگر، سینمادوستان عاشق فیلم شدند و آن روزها همه جا صحبت از آن بود. ضمن اینکه واکین فینیکس به دومین بازیگری تبدیل شد که برای نقش جوکر، صاحب جایزه‌ی اسکار می‌شود و یکی از بهترین جوکر‌های سینما لقب گرفت.

«جوکر ۲» اما شرایط متفاوتی را تجربه کرده است. در حالی که منتقدان امتیازات پایینی به آن اعطا کرده‌اند، طرفداران به مراتب از آن نفرت بیشتری دارند. فیلم در حال حاضر میانگین ‌امتیاز ۳۳% در راتن‌تومیتوز، میانگین امتیاز ۴۵% در متاکریتیک و امتیاز ۵.۳ از ۱۰ را در سایت آی‌ام‌دی‌بی دارد. تراژدی اصلی اما هیچکدام از این‌ها نیست. سینماسکور (CinemaScore)، یک موسسه مطالعاتی است که در حوزه‌ی نظرسنجی فیلم‌ها فعالیت دارد. سینماسکور اغلب از کسانی که به سالن‌های سینما قدم گذاشته‌اند، می‌خواهد به فیلمی که دیده‌اند نمره بدهند.

این امتیاز، به تنهایی نشان‌دهنده‌ی کیفیت یک فیلم نیست، اما به خوبی نشان می‌دهد که آیا مخاطبانِ فیلم آنچه را که به دنبالش بودند به دست آورده‌اند یا خیر. ما فیلم‌های کمیک‌بوکی فاجعه‌باری در سال‌های اخیر داشته‌ایم اما هیچ‌کدام از آن‌ها چنین امتیاز عجیبی کسب نکرده‌ بودند، حتی «بوردلندز» که از آن به عنوان یکی از بدترین فیلم‌های سال نام برده می‌شود، امتیاز D+ را کسب کرده. این در حالی است که تماشاگران به «جوکر ۲» امتیاز D داده‌اند، یک شکست غم‌انگیز و یک رکورد منفی تاریخی برای یک فیلم بلاک‌باستری بزرگ از ژانر ابرقهرمانی. این نشان می‌دهد که هیچکدام از طرفداران از آن راضی نبوده‌اند و حتی به خانواده و دوستان خود توصیه می‌کنند که به سراغ این دنباله نروند.

۳- «جوکر ۲» خیلی دیر از راه رسید

زمانی که «جوکر» روی پرده رفت، فیلم‌های ابرقهرمانی در اوج محبوبیت قرار داشتند. در این برهه، فیلم‌هایی همچون «آکوآمن» (۲۰۱۸) و «کاپیتان مارول» (۲۰۱۹) را داشتیم که هر دو از مرز فروش ۱ میلیارد دلار عبور کردند. حتی فیلم «ونوم» (۲۰۱۸) که نقدهای چندان مثبتی هم دریافت نکرده بود، توانست به فروش حیرت‌انگیز ۸۵۰ میلیون دلاری برسد. اما پس از فراگیری کووید-۱۹، تعطیلی سینماها، تعدد فیلم‌های ابرقهرمانی و تغییر ذائقه‌ی بینندگان، این ژانر در سال‌های اخیر با افت شدید مخاطب روبه‌رو شده‌ است و طرفداران حاضر نیستند برای هر فیلمی به سالن‌های سینما قدم بگذارند.

از همان ابتدا مشخص بود که «جوکر: جنون مشترک» نمی‌تواند از جنبه‌ی تجاری به موفقیت مشابه «جوکر» برسد یا از آن عبور کند، خصوصا با بازخوردهای منفی پرشماری که همان ابتدا دریافت کرد. با وجود این، اگر چند سال زودتر اکران می‌شد، یعنی در همان دورانی که قسمت اول به یک پدیده‌ی فرهنگی بزرگ تبدیل شده بود، می‌توانست فروش به مراتب بالاتری را تجربه کند، حتی اگر در دورانی راهی سینماها می‌شد که کرونا صنعت هالیوود را مختل کرد.

همان‌طور که بالاتر اشاره شد، فیلم‌های اقتباسی از کتاب‌های مصور در پنج سال اخیر شرایط متفاوتی را تجربه کرده‌اند، حتی می‌توان ادعا کرد که دوران طلایی فیلم‌های ابرقهرمانی تمام شده است. توجه داشته باشید که پادشاه گیشه، یعنی دنیای سینمایی مارول هم از این وضعیت پیچیده در امان نبوده است و با آثاری همچون «مارول‌ها» شکست‌های بزرگی را تجربه کرده است، اثر پرخرجی که به کم‌فروش‌ترین فیلم این جهان سینمایی موفق تبدیل شد.

«جوکر ۲» حتی اگر طرفداران را راضی می‌کرد، برای موفقیت در گیشه کار سختی در پیش داشت تا از شکست فرار کند. بیشتر به دلیل بودجه‌ی نجومی آن، بودجه‌ای که احتمالا پس از تماشای فیلم از خودتان می‌پرسید دقیقا خرج چه چیزی شده است. این فیلم محکوم به شکست بود و به نظر نمی‌رسد که در هفته‌های آینده در عملکرد آن تغییری ایجاد شود. حالا تنها سوال این است که استودیوی وارنر پس از اتمام اکران، چند میلیون دلار ضرر خواهد کرد و آیا در رویکرد خود تغییری ایجاد می‌کند یا خیر. با بسته شدن پرونده‌ی «جوکر»، حالا همه‌ی توجهات به سمت «سوپرمن» جیمز گان خواهد بود که قرار است آغازگر جهان سینمایی جدید دی‌سی باشد.

منبع: movieweb