راهنمای کامل آزمایش قند خون در بارداری و تفسیر آن

آزمایش قند خون در بارداری در دو مرحله‌ی تست چالش گلوکز یک ساعته و تست تحمل گلوکز سه ساعته انجام می‌شود. این آزمایش‌ها پاسخ بدن به قند (گلوکز) را اندازه‌گیری می‌کنند. پزشک یا مراقب سلامت یک خانم باردار آزمایش قند خون بارداری را در سه ماهه‌ی دوم بارداری برای تشخیص دیابت بارداری درخواست می‌دهد. اگر نتایج آزمایش چالش گلوکز خارج از محدوده‌ی نرمال باشد، نشان‌دهنده‌ی احتمال ابتلا به دیابت بارداری است در نتیجه پزشک درخواست آزمایش مرحله‌ی دوم غربالگری گلوکز بارداری یعنی تست تحمل گلوکز را برای تشخیص قطعی دیابت بارداری می‌دهد. در این مطلب از دیجی‌کالا مگ برای آشنایی دقیق با مراحل مختلف آزمایش قند خون در بارداری و نتایج آن همراه ما باشید.

آزمایش قند خون بارداری در چند هفتگی انجام می‌شود؟

افرادی که ریسک متوسط ابتلا به دیابت بارداری دارند معمولاً این آزمایش را در سه ماهه دوم بارداری انجام می‌دهند یعنی بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری. زنانی که در معرض ریسک بالای دیابت بارداری قرار دارند ممکن است این آزمایش را زودتر از ۲۴ تا ۲۸ هفته انجام دهند. عوامل خطر شامل موارد زیر هستند:

• شاخص توده بدنی ۳۰ یا بالاتر
• فعالیت بدنی کم
• فشار خون بالا
• سن ۳۵ سال یا بیشتر در دوران بارداری
• سابقه‌ی خانوادگی دیابت در یکی از خویشاوندان درجه یک
• سابقه‌ی دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی
• سایقه‌ی داشتن نوزادی که در زایمان قبلی با وزنی بیش از ۴.۱ کیلوگرم
• سابقه‌ی پزشکی مرتبط با ابتلا به دیابت مانند سندرم متابولیک یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یا شرایط دیگری که با افزایش خطر ابتلا به دیابت مرتبط است.

اکثر زنانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند. بااین‌حال، اگر قند خون در بارداری به‌دقت مدیریت نشود، می‌تواند منجر به مشکلات زیادی در بارداری شود مانند وضعیت پره‌اکلامپسی که تهدیدکننده‌ی زندگی مادر و جنین است.

قند بارداری می‌تواند خطر داشتن نوزادی بزرگ‌تر از حد معمول را افزایش دهد. وزن بالای جنین خطر آسیب‌های هنگام تولد را برای مادر و کودک افزایش می‌دهد حتی ممکن است منجر به زایمان سزارین شود. بهتر است بدانید زنانی که دیابت بارداری داشتند بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.

چرا در دوران بارداری غربالگری گلوکز ضروری است؟

آزمایش قند خون در بارداری به پزشک کمک می‌کند تا دیابت بارداری را تشخیص دهد. اگر در دوران بارداری دیابت دارید، کنترل سطح قند خون بسیار مهم است. در صورت عدم درمان، دیابت می‌تواند عوارض جدی برای مادر و کودک ایجاد کند. برخی از این عوارض عبارت‌اند از:

• پره اکلامپسی (نوعی فشار خون بالا در دوران بارداری)
• افزیش ریسک به‌دنیاآوردن یک نوزاد سنگین و بزرگ با احتمال آسیب‌های هنگام تولد مانند سزارین
• هیپوگلیسمی (قند خون پایین برای نوزاد پس از تولد)
• افزایش ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ در این کودکان

انواع تست‌های غربالگری گلوکز در بارداری

دیابت بارداری یک بیماری شایع در دوران بارداری است به‌گونه‌ای که حدود ۱۰ درصد از خانم‌ها در دوران بارداری خود به آن مبتلا می‌شوند. دیابت بارداری بدین معنی است که گلوکز یا قند بیش از حد در خون فرد باردار وجود دارد.

پزشک با استفاده از غربالگری گلوکز علائم دیابت بارداری را بررسی می‌کند. همان‌طور که گفتیم اگر دیابت بارداری درمان و کنترل نشود، مشکلات زیادی را برای مادر و جنین ایجاد می‌کند.

به‌طورکلی دو نوع آزمایش گلوکز در دوران بارداری وجود دارد: تست چالش گلوکز و تست تحمل گلوکز.

تفاوت اصلی این دو آزمایش در ترتیب درخواست آن‌ها است. پزشک برای تشخیص دیابت بارداری ابتدا تست چالش گلوکز را درخواست می‌کند. اگر نتایج غربالگری اول غیرطبیعی باشد، پزشک آزمایش دوم دیابت بارداری که همان تست تحمل گلوکز است را تجویز می‌کند. هر دو آزمایش شامل نوشیدن یک نوشیدنی شیرین حاوی گلوکز و گرفتن خون از ورید بازوی خانم باردار هستند.

۱- تست چالش گلوکز

اولین تست غربالگری گلوکز با نام‌هایی مانند تست چالش گلوکز، غربالگری دیابت بارداری و تست چالش گلوکز یک ساعته شناخته می‌شود.

آزمایش چالش گلوکز اولین تست غربالگری گلوکز و بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری یک خانم است. اگر نتیجه‌ی این تست خارج از محدود‌ه‌ی نرمال باشد نشان‌دهنده‌ی احتمال بالای ابتلا به دیابت بارداری است اما این تشخیص نهایی نیست و باید برای اطمینان تست دوم که آزمایش تحمل گلوکز است توسط خانم باردار انجام شود. به عبارت دیگر اگر نتیجه‌ی این تست مطلوب نبود به این معنی نیست که زن باردار به دیابت بارداری مبتلا است بلکه به این معناست که باید آزمایش دوم را برای تشخیص قطعی این بیماری انجام دهد.

اگر نتیجه غربالگری گلوکز حالت نرمال را نشان دهد، هیچ آزمایش دیگری لازم نیست.

آمادگی قبل از تست چالش گلوکز

همان‌طور که گفتیم تست چالش گلوکز (Glucose challenge test) برای بررسی دیابت در دوران بارداری استفاده می‌شود.

تست قند خون بارداری نیاز به ناشتایی ندارد و می‌توانید طبق معمول غذا بخورید و بنوشید. برای انجام آزمایش هیچ‌گونه آمادگی خاصی لازم نیست و در هر ساعتی از روز می‌توانید آن را انجام دهید. نحوه عملکرد بدن شما به‌عنوان یک زن باردار برای پردازش گلوکز در دوران بارداری عمدتاً خارج از کنترل شما است. بااین‌حال، خوردن غذاهای شیرین و پر کربوهیدرات قبل از غربالگری بر نتایج آزمایش شما تأثیر می‌گذارد غذاهایی مانند نان، ماکارونی، کیک، غلات شیرین، آب‌میوه و نوشابه. اگر می‌خواهید نتیجه‌ی تست غربالگری گلوکزتان در محدوده‌ی نرمال باشد حتماً قبل از این تست از مصرف بیش‌ازحد غذاها و نوشیدنی‌ها گفته شده خودداری کنید.

نحوه‌ی انجام تست چالش گلوکز

آزمایش چالش گلوکز در دو مرحله انجام می‌شود. وقتی به محل انجام آزمایش رسیدید، یک شربت شیرین می‌نوشید که حدود ۵۰ گرم گلوکز دارد. پس از نوشیدن محلول غلیظ گلوکز، به‌عنوان یک خانم باردار باید تا زمان انجام آزمایش سطح قند خون در جای خود بمانید و فعالیت چندانی نداشته باشید. در این مرحله نمی‌توانید چیزی به جز آب بنوشید. پس از یک ساعت، نمونه خون از ورید بازوی شما گرفته می‌شود. این نمونه خون برای اندازه‌گیری سطح قند خون استفاده می‌شود. پس از انجام تست چالش گلوکز، می‌توانید بلافاصله به فعالیت‌های معمول خود بازگردید.

به‌طور کامل‌تر باید بگوییم که تست چالش گلوکز شامل نوشیدن سریع مایع شیرین به نام گلوکولا در عرض پنج دقیقه است. این محلول حاوی ۵۰ گرم گلوکز (نوعی قند یا شکر) است. یک فلبوتومیست ۶۰ دقیقه پس از نوشیدن محلول، از ورید بازوی شما نمونه خون می‌گیرد. آزمایش خون نحوه پردازش محلول گلوکز توسط بدن شما را اندازه‌گیری می‌کند. از زمانی که محلول شیرین را می‌نوشید تا بعد از خون‌گیری نباید چیزی بخورید یا بنوشید. خوردن چند جرعه آب معمولاً مشکلی ندارد.

سطح گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی بعد از ۶۰ دقیقه به این معنی نیست که شما دیابت بارداری دارید. این بدان معنی است که پزشک آزمایش دوم گلوکز که تست تحمل گلوکز نام دارد را برای تشخیص نهایی دیابت بارداری تجویز می‌کند.

۲- تست تحمل گلوکز

تست تحمل گلوکز، دیابت بارداری را تشخیص می‌دهد. انجام آن سه ساعت زمان می‌برد و شامل چند مرحله خون‌گیری در فواصل زمانی مشخص است. این آزمایش نیاز به ناشتایی دارد، بیشتر طول می‌کشد و حجم خون بیشتری از شما دریافت می‌شود. بهتر است ۱۲ تا ۱۴ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید یا ننوشید. آزمایش تحمل گلوکز گاهی از اوقات آزمایش گلوکز سه ساعته نامیده می‌شود.

همان‌طور که گفتیم اگر قند خون شما در تست چالش گلوکز بیش از حد نرمال باشد، پزشک آزمایش دوم (تست تحمل گلوکز) را برای تشخیص دیابت بارداری پیشنهاد می‌کند.

قبل از آزمایش تحمل گلوکز دستورالعمل زیر را رعایت کنید:

• حداقل ۱۵۰ گرم کربوهیدرات در روز به مدت سه روز قبل از انجام آزمایش بخورید.
• محدودکردن تمام غذاها و نوشیدنی‌ها برای حداقل ۱۲ تا ۱۴ ساعت قبل از آزمایش به‌منظور ناشتا بودن در روز آزمایش البته نوشیدن چند جرعه آب در صبح روز آزمایش معمولاً مشکلی ندارد.
• سعی کنید تست قند خون ناشتا بارداری را اول صبح انجام دهید.

مهم است که توجه داشته باشید حتی اگر نتیجه‌ی تست چالش گلوکز یک ساعته در محدوده‌ی نرمال نباشد، آزمایش تحمل گلوکز می‌تواند در محدوده‌ی نرمال باشد. این بدان معنی است که خانم باردار به دیابت بارداری مبتلا نیست.

• مقاومت به انسولین چیست؟ انسولین هورمونی در بدن است که به جذب قند موجود در خون کمک می‌کند. زمانی که سلول‌ها نتوانند به‌خوبی این قند را جذب و تبدیل به انرژی موردنیاز بذن کنند، سطح قند خون افزایش می‌یابد و در صورت کنترل نشدن می‌گوییم که فرد به دیابت مبتلا شده است.

تست تحمل گلوکز (OGTT) در بارداری چگونه انجام می‌شود؟

برخلاف آزمایش قند خون در بارداری (تست چالش گلوکز)، نوشیدن محلول شیرین اولین گام در تست تحمل گلوکز سه ساعته نیست. ابتدا یک فلبوتومیست سطح گلوکز خون ناشتا را اندازه‌گیری می‌کند. این میزان قند خون شما با معده کاملاً خالی است.

سپس باید یک مایع شیرین (گلوکولا) که حاوی ۱۰۰ گرم گلوکز است را به سرعت و در عرض پنج دقیقه بنوشید.

در سه مرحله و بعد از یک، دو و سه ساعت از زمانی که نوشیدنی خود را تمام کردید، از شما نمونه خون گرفته می‌شود.

تا زمانی که منتظر خون‌گیری بعدی خود هستید، اجازه خروج از آزمایشگاه را ندارید پس توصیه می‌کنیم یک کتاب، مجله یا سرگرمی‌های دیگری به همراه داشته باشید تا بتوانید خود را به‌خوبی مشغول کنید.

احتمالاً در طول دوره آزمایش می‌توانید جرعه‌جرعه آب بنوشید بااین‌حال مجاز به خوردن چیزی تا پس از آخرین نوبت خون‌گیری نیستید.

برای آزمایش قند بارداری باید ناشتا بود؟

آزمایش قند خون در بارداری در دو مرحله‌ی تست چالش گلوکز یک ساعته و تست تحمل گلوکز سه ساعته انجام می‌شود. در آزمایش اول نیاز به ناشتایی نیست اما در آزمایش دوم باید حدود ۱۲ تا ۱۴ ساعت قبل از انجام تست ناشتا بود. آزمایش دوم یا همان تست تحمل گلوکز برای همه‌ی خانم‌های باردار درخواست نمی‌شود.

راهنمای تفسیر آزمایش قند خون بارداری

نتایج آزمایش چالش گلوکز بر حسب میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا میلی‌مول در لیتر (mmol/L) نشان داده می‌شود.

سطح قند خون زیر ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۷.۸ میلی‌مول در لیتر) نرمال و استاندارد است. این حد بدین معنی است که برای تشخیص دیابت بارداری نیازی به آزمایش اضافی ندارید.

سطح قند خون ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۷.۸ میلی‌مول در لیتر) تا کمتر از ۱۹۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۱۰.۶ میلی‌مول در لیتر) نیاز به انجام تست مرحله‌ی دوم غربالگری گلوکز یعنی آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته برای تشخیص دیابت بارداری دارد.

سطح قند خون ۱۹۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۱۰.۶ میلی‌مول در لیتر) یا بالاتر نشان‌دهنده دیابت بارداری است. هر فردی در این سطح باید قند خون را در خانه قبل از صبحانه و بعد از غذا به طور روزانه چک کند.

برخی از آزمایشگاه‌ها از عدد ۱۳۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر (۷.۲ میلی‌مول در لیتر) به‌عنوان آستانه‌ی پایین هنگام آزمایش دیابت بارداری استفاده می‌کنند.

افراد مبتلا به دیابت بارداری می‌توانند با مدیریت دقیق سطح قند خون خود در بقیه‌ی دوران بارداری‌شان از عوارض احتمالی جلوگیری کنند.

متخصصان زنان و زایمان توصیه می‌کنند افرادی که دیابت حاملگی دارند، حتماً یک تست تحمل گلوکز دو ساعته حدود ۴ تا ۱۲ هفته پس از زایمان برای تشخیص ابتلا به دیابت نوع ۲ انجام دهند.

تشخیص ابتلا به دیابت بارداری

اگر نتیجه‌ی آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته یک خانم باردار بیشتر از محدوده‌ی نرمال باشد، پزشک تشخیص دیابت بارداری می‌دهد.

درمان دیابت در بارداری معمولاً شامل ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، رژیم غذایی با بهترین مکمل برای افراد دیابتی و استفاده از دستگاه اندازه‌گیری قند خون برای اندازه‌گیری قند خون در زمان‌های خاص در طول روز است.

دستگاه اندازه‌گیری قند خون دستگاهی است که از یک قطره خون برای اندازه‌گیری قند خون فرد استفاده می‌کند به همین دلیل برای یک خانم باردار که به دیابت بارداری مبتلا است خرید دستگاه قند خون و خرید سوزن تست قند خون ضروری است.

اگر تغییر رژیم غذایی به‌تنهایی به درمان دیابت بارداری کمکی نکرد، ممکن است برای مدیریت آن نیاز به انسولین باشد. پزشک یا یک متخصص تغذیه به خانم باردار مبتلا به دیابت بارداری کمک می‌کنند تا سطح گلوکز خون خود را در بقیه دوران بارداری مدیریت کنید.

سخن پایانی

غربالگری دیابت بارداری در قالب دو آزمایش چالش گلوکز یک ساعته و آزمایش تحمل گلوکز سه ساعته از جمله آزمایشاتی هستند که یک خانم باردار باید در دوران حاملگی خود انجام دهد. آزمایش قند خون در بارداری بخشی از مراقبت‌های دوران بارداری یک زن است زیرا دیابت کنترل نشده می‌تواند هم برای مادر و هم برای جنین عوارض جدی ایجاد کند. آزمایش گلوکز ساده و بدون درد است. این تست شامل نوشیدن یک مایع شیرین و گرفتن خون از ورید بازوی شما در فواصل زمانی مشخص است. اگر بدن شما گلوکز را به‌درستی پردازش نکند، سطح گلوکز خون شما افزایش خواهد یافت. بهتر است در مورد اینکه آزمایش قند خون در بارداری چیست و چه زمانی باید آن را انجام دهید با پزشک خود صحبت کنید.

منابع: mayoclinic، clevelandclinic