معرفی ژانرهای بازی‌های ویدیویی؛ استراتژی

بازی‌های ویدیویی یکی از محبوب‌ترین و تاثیرگذارترین فرم‌های سرگرمی در جهان امروز هستند. این صنعت نه تنها مخاطبان گسترده‌ای از هر سن و سلیقه دارد، بلکه با تنوع گسترده‌ای از ژانرها و سبک‌ها، توانسته است نیازها و علاقه‌مندی‌های متفاوت گیمرها را پاسخ دهد. از ماجراجویی‌های پرهیجان در دنیاهای فانتزی تا تجربه‌های واقع‌گرایانه‌ای که بازیکنان را در محیط‌های واقعی غرق می‌کند، ژانرهای مختلف بازی‌ها هرکدام ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند و تجربه‌های متنوعی را به بازیکنان ارائه می‌دهند. درک بهتر این ژانرها و تفاوت‌های میان آن‌ها، به بازیکنان کمک می‌کند تا بازی‌هایی که با سلیقه و علاقه‌شان همخوانی دارد را بهتر بشناسند و تجربه‌ای لذت‌بخش‌تر از بازی‌ها داشته باشند.

در بازی‌های ویدیویی استراتژی، تمرکز اصلی روی سبکی از گیم‌پلی است که نیاز به تفکر دقیق و برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری ماهرانه برای دستیابی به پیروزی دارد و میزان اقدامات در این بازی‌ها می‌تواند از سلطه بر جهان تا تاکتیک‌های گروهی متغیر باشد. در بیشتر بازی‌های ویدیویی استراتژی، بازیکن دیدگاهی همچون خدا نسبت به دنیای بازی دارد و به‌طور غیرمستقیم واحدهای تحت فرمان خود را کنترل می‌کند. ریشه این بازی‌ها به خویشاوندان نزدیک خود، یعنی بازی‌های رومیزی، بازمی‌گردد. بازی‌های ویدیویی استراتژی معمولا بسته به این که نوبتی (Turn-Based) یا همزمان (Real-Time) باشند، در دسته‌های متفاوتی قرار می‌گیرند.

استراتژی نوبتی (TBS)

Sid Meier’s Civilization VI

اصطلاح استراتژی نوبتی معمولاً برای برخی بازی‌های استراتژی کامپیوتری به کار می‌رود تا آن‌ها را از بازی‌های استراتژی همزمان متمایز کند. در یک بازی نوبتی، بازیکن قبل از انجام هر اقدام در بازی، فرصت دارد تا وضعیت را تحلیل کند. بعضی از این بازی‌ها به بازیکن اجازه می‌دهند تا تعداد مشخصی حرکت یا اقدام را در هر نوبت انجام دهد. مانند بازی‌های استراتژی همزمان، این ژانر نیز می‌تواند شامل بازی‌های استراتژی زیادی باشد که صرفاً نوبتی نیستند یا بازی‌هایی که ویژگی‌های دیگری دارند که مستقیماً به نوبتی بودن یا نبودن بازی ارتباطی ندارد. از جمله نمونه‌های این ژانر می‌توان به بازی‌های Civilization یا Master of Orion اشاره کرد.

این بازی‌ها معمولاً دنیایی گسترده و پرجزئیات دارند که بازیکن باید منابع خود را مدیریت کند، ارتش یا ملت خود را توسعه دهد و رقبایش را شکست دهد. برخلاف بازی‌های استراتژی همزمان، در این ژانر بازیکن تحت فشار زمان لحظه‌ای قرار ندارد و می‌تواند با آرامش به بررسی گزینه‌های مختلف بپردازد. با پیشرفت تکنولوژی، برخی از بازی‌های TBS مکانیک‌های جدیدی معرفی کرده‌اند، مثل اجرای همزمان دستورات پس از پایان فاز برنامه‌ریزی. در این حالت، هر بازیکن اقدامات موردنظرش را از پیش تعیین می‌کند و بازی همه‌ی دستورات را به طور همزمان اجرا می‌کند. این مدل باعث می‌شود عنصر پیش‌بینی حرکات حریف اهمیت بیشتری پیدا کند و گیم‌پلی هیجان‌انگیزتر شود.

استراتژی همزمان (RTS)

Age of Empires II

اصطلاح «استراتژی همزمان» (Real-Time Strategy) به این معناست که اتفاقات بازی به صورت پیوسته جریان دارند و بازیکنان باید تصمیمات و اقدامات خود را در شرایطی که وضعیت بازی به طور مداوم تغییر می‌کند، انجام دهند. این سبک احتمالاً شناخته‌شده‌ترین زیرمجموعه از بازی‌های استراتژی است و زمانی که اکثر افراد از بازی استراتژی صحبت می‌کنند، معمولاً منظورشان همین نوع است. گیم‌پلی استراتژی همزمان با جمع‌آوری منابع، ساخت پایگاه و تولید نیروها شناخته می‌شود.

وظایفی که بازیکن باید برای پیروزی در یک بازی RTS انجام دهد، می‌تواند بسیار دشوار و پیچیده باشد، و به همین دلیل رابط‌های کاربری پیشرفته‌ای برای این نوع بازی‌ها طراحی شده‌اند. برخی از این ویژگی‌ها از محیط‌های دسکتاپ الهام گرفته‌اند؛ برای مثال، تکنیک «کلیک و کشیدن» برای ایجاد یک کادر و انتخاب همه واحدهای داخل آن. اگرچه برخی سبک‌های دیگر بازی‌های ویدیویی از نظر مفهومی و گیم‌پلی با قالب RTS شباهت‌هایی دارند، اما معمولاً به عنوان بازی استراتژی هم‌زمان طبقه‌بندی نمی‌شوند. منظور از این موضوع، آثار شبیه‌ساز شهرسازی و مدیریت است. بازی استارکرفت، سری وارکرفت، ژنرال، سری قلعه، سری Age of Empires از مهم‌ترین آثار این سبک هستند. استراتژی همزمان به دلیل نیاز به هماهنگی بین تفکر استراتژیک و واکنش سریع، یکی از چالش‌برانگیزترین و هیجان‌انگیزترین سبک‌های استراتژی به شمار می‌رود.

تاکتیکی نوبتی (Turn-based tactics) و همزمان (Real-time tactics)

Gears Tactics

این سبک زیرشاخه‌ای از بازی‌های ویدیویی استراتژی به شمار می‌رود و شامل تاکتیک‌های نظامی در نبردهایی با مقیاس کوچک است و برخلاف بازی‌های استراتژی نوبتی، بر جنبه‌های تاکتیکی به جای تصمیمات استراتژیک کلان تمرکز دارد. گیم‌پلی بازی‌های این سبک به این صورت است که بازیکن باید با استفاده از نیروهای رزمی‌ای که در اختیارش قرار داده شده، وظایف خود را به شکلی واقع‌گرایانه یا دست‌کم قابل باور به انجام برساند. گیم‌پلی این سبک در واقع معادل نوبتی سبک دیگری به نام تاکتیکی هم‌زمان (real-time tactics) است. ریشه‌های این ژانر به بازی‌های جنگی تاکتیکی و مدل‌سازی‌های مینیاتوری از سناریوهای نبرد بازمی‌گردد؛ جایی که از مدل‌های کوچک یا نشانه‌های کاغذی ساده برای بازسازی درگیری‌ها استفاده می‌شد. در مقایسه با سایر بازی‌های استراتژیک، بازی‌های تاکتیک‌های نوبتی معمولاً دارای محیط‌های پیچیده‌تر و پرجزئیات‌تری هستند، چرا که عناصری مانند بلندی زمین، پوشش سخت و خط دید، اهمیت تاکتیکی زیادی دارند. علاوه بر این، در بیشتر بازی‌های این سبک، نیروی تحت فرمان بازیکن میان نبردها حفظ می‌شود.

این ویژگی باعث می‌شود که واحدهای نظامی با کسب تجربه در نبردهای مختلف، مهارت بیشتری پیدا کنند. از سوی دیگر، استفاده از تیم‌های کوچک و تخصصی در بسیاری از این بازی‌ها باعث می‌شود که بازیکن ارتباط بیشتری با نیروهای خود احساس کند. از نمونه‌های این ژانر می‌توان به ایکس کام و Gears Tactics، دسپرادوس 3، Shadow Gambit: The Cursed Crew و حتی Shogun: Total War اشاره کرد. در این میان آرتیلری (Artillery) نام عمومی بازی‌های کامپیوتری اولیه‌ای است که معمولاً برای دو یا سه بازیکن طراحی شده بودند و به صورت نوبتی انجام می‌شدند و شامل نبرد تانک‌ها یا بازی‌های مشابه می‌شدند. بازی‌های آرتیلری از جمله نخستین بازی‌های کامپیوتری توسعه‌یافته به شمار می‌روند و می‌توان آن‌ها را ادامه‌ای بر کاربرد اولیه‌ی رایانه‌ها دانست؛ زمانی که از رایانه‌ها برای محاسبات نظامی مانند تعیین مسیر حرکت موشک‌ها استفاده می‌شد. بازی‌های آرتیلری نوعی از بازی‌های تاکتیکی نوبتی محسوب می‌شوند. همچنین از آن‌ها به عنوان نوعی از بازی‌های تیراندازی نیز یاد شده است. از نمونه‌های این سبک می‌توان به Hogs of War و Scorched 3D و مجموعه‌ی Worms اشاره کرد.

سبک 4X

Age of Wonders 4

اصطلاح 4X به یک سبک از بازی‌های ویدیویی استراتژی اشاره دارد که چهار هدف اصلی دارند: کشف (eXplore)، گسترش (eXpand)، بهره‌برداری (eXploit) و نابودی (eXterminate). یک بازی 4X می‌تواند نوبتی یا همزمان باشد. شناخته‌شده‌ترین نمونه از این سبک، مجموعه بازی تمدن Sid Meier’s Civilization است. بازی‌های 4X معمولاً دوره زمانی بسیار بلندی را دربر می‌گیرند و به بازیکن کنترل کامل یک تمدن یا گونه‌ی زیستی را می‌دهند. این بازی‌ها غالباً در بستر تاریخی ساخته می‌شوند و بخش زیادی از تاریخ بشر را پوشش می‌دهند و گاهی هم این بازی‌ها در یک فضای علمی تخیلی روایت می‌شوند، جایی که بازیکن هدایت گونه‌ای را برعهده دارد که هدفش تسلط بر کهکشان است مانند بازی‌های Master of Orion.

سبک Auto battler

Teamfight Tactics

بازی‌های آتو بتلربا نام آاتو چس» (Auto Chess) هم شناخته می‌شود، یک نوع بازی استراتژی هستند که عناصری شبیه به شطرنج دارند. در واقع در این نوع بازی‌ها، بازیکنان در یک مرحله‌ی آماده‌سازی، شخصیت‌هایی را روی میدان نبردی که به شکل شبکه‌ای طراحی شده قرار می‌دهند و سپس این شخصیت‌ها بدون دخالت مستقیم بیشتر بازیکن، با شخصیت‌های تیم مقابل مبارزه می‌کنند. از جمله بازی‌های این سبک می‌توان به Teamfight Tactics و Dota Underlords اشاره کرد.

موبا (MOBA)

Dota 2

ژانر Multiplayer Online Battle Arena یا به اختصار MOBA به نوعی از بازی‌های استراتژی گفته می‌شود که در آن دو تیم از بازیکنان با یکدیگر رقابت می‌کنند تا سازه‌ی اصلی تیم مقابل را نابود کرده و همزمان از سازه‌ی خود دفاع کنند. بازیکنان کنترل شخصیت‌هایی به نام قهرمان را بر عهده می‌گیرند که هرکدام توانایی‌های منحصربه‌فردی دارند. در این مسیر، واحدهایی که توسط کامپیوتر کنترل می‌شوند نیز به بازیکنان کمک می‌کنند و در مسیرهای مشخصی که لاین نامیده می‌شوند، به سمت پایگاه دشمن حرکت می‌کنند. تیمی که زودتر پایگاه دشمن را نابود کند، برنده‌ی مسابقه خواهد بود. بازی‌های MOBA ترکیبی از عناصر بازی‌های استراتژی همزمان، نقش‌آفرینی و اکشن هستند و تمرکز ویژه‌ای بر هماهنگی تیمی، پیشرفت شخصیت‌ها و مبارزات سریع دارند. از مشهورترین بازی‌های این سبک می‌توان به لیگ آو لجندز و دوتا ۲ اشاره کرد. بازی‌های MOBA جایگاه قابل توجهی در ورزش‌های الکترونیکی نیز دارند.

دفاع از برج (Tower defense)

Kingdom Rush Vengeance

بازی‌های دفاع از برج ساختار بسیار ساده‌ای دارند. در این آثار معمولاً دشمنانی که توسط کامپیوتر کنترل می‌شوند، در مسیری مشخص حرکت می‌کنند و بازیکن باید برج‌هایی را در طول این مسیر قرار دهد تا دشمنان را از بین ببرد. در بعضی بازی‌ها، برج‌ها فقط در کنار مسیر تعیین‌شده برای دشمنان قرار می‌گیرند، در حالی که در برخی دیگر، برج‌ها می‌توانند حرکت دشمنان را مختل کنند و مسیر آن‌ها را تغییر دهند. در بیشتر بازی‌های دفاع از برج، برج‌های مختلف توانایی‌های متفاوتی دارند؛ برای مثال می‌توانند دشمنان را مسموم کنند یا سرعت آن‌ها را کاهش دهند. بازیکن با کشتن دشمنان پول دریافت می‌کند. این پول می‌تواند برای خرید برج‌های بیشتر یا ارتقای برج‌های موجود، مثل افزایش قدرت یا برد آن‌ها، استفاده شود. از جمله آثار این سبک می‌توان به Kingdom Rush Vengeance و Infinitode 2 اشاره کرد. این بازی‌ها روی موبایل محبوبیت بیشتری دارند.

استراتژی جنگی (Wargame)

Crusader Kings III

بازی‌های جنگی زیرشاخه‌ای از بازی‌های ویدیویی استراتژی هستند که بر جنگ‌های استراتژیک یا تاکتیکی روی نقشه تمرکز دارند. این نوع بازی‌ها معمولاً به یکی از چهار قالب اصلی تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی بر اساس نوبتی یا همزمان بودن بازی و همچنین تمرکز آن بر استراتژی نظامی یا تاکتیک انجام می‌شود. به عنوان مثال Total War: ROME یک بازی استراتژی جنگی است. در این میان بازی جنگی کلان (Grand Strategy Wargame) نوعی از بازی جنگی است که تمرکز خود را بر استراتژی کلان قرار می‌دهد؛ یعنی استراتژی نظامی در سطح استفاده از منابع یک دولت یا امپراتوری کامل. نمونه‌ای از این نوع بازی‌ها مجموعه بازی‌های Hearts of Iron و Crusader Kings III اشاره کرد.

استراتژی مدیریتی (Management)

Frostpunk 2

یک بازی استراتژی مدیریتی ترکیبی از دو ژانر استراتژی و مدیریت است. در این بازی‌ها هم باید برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری استراتژیک انجام بدهید و هم مدیریت منابع، افراد یا یک سازمان را بر عهده بگیرید. از نمونه‌های معروف این سبک، Cities: Skylines (مدیریت و توسعه‌ی یک شهر)، Football Manager (مدیریت یک تیم فوتبال با استراتژی‌های بلندمدت)، Frostpunk (مدیریت یک جامعه در شرایط بسیار سخت و تصمیم‌گیری‌های استراتژیک برای بقا) و Anno 1800 (ترکیبی از مدیریت منابع، تجارت و استراتژی در دوران صنعتی) هستند. در این نوع بازی‌ها، بازیکن باید برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشد، منابع محدود را به بهترین شکل مصرف کند و معمولاً در برابر چالش‌های پویا و غیرمنتظره تصمیم‌های حیاتی بگیرد. این بازی‌ها البته بعضا در ژانر شبیه‌ساز نیز قرار می‌گیرند و ارتباط تنگاتنگی با این ژانر دارند.