آیا تا به حال با فردی برخورد کرده‌اید که به نظر می‌رسد به همه چیز و همه کس با سوءظن نگاه می‌کند؟ کسی که حتی مهربانی دیگران را به بدترین شکل تفسیر می‌کند و همیشه در انتظار خیانت یا آسیب از طرف اطرافیانش است؟ این فرد ممکن است به اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) مبتلا باشد. اختلالی که با بی‌اعتمادی شدید و سوءظن نسبت به دیگران مشخص می‌شود و می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر روابط اجتماعی و زندگی روزمره‌ی فرد داشته باشد. در این مطلب از دیجی‌کالا مگ به بررسی این اختلال، علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان آن خواهیم پرداخت.
اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
این اختلال، نوعی اختلال شخصیت عجیب و غریب (eccentric personality disorder) است. افرادی که به این دسته از اختلالات مبتلا هستند، رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که برای دیگران عجیب یا غیرمعمول به نظر می‌رسد. در DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی)، این اختلال در دسته‌ی اختلالات شخصیت گروه A قرار می‌گیرد.
اختلال شخصیت پارانوئید با سوءظن شدید و بی‌اعتمادی نسبت به دیگران مشخص می‌شود و این سوءظن می‌تواند در فعالیت‌های روزمره و زندگی فرد اختلال ایجاد کند. افراد مبتلا به این اختلال به انگیزه‌های دیگران بدگمان هستند و معتقدند که دیگران قصد آسیب رساندن به آن‌ها را دارند.
دیگر نشانه‌های این اختلال عبارتند از:
- بی‌میلی به اعتماد و رازگویی به دیگران
- کینه‌توزی
- برداشت‌های منفی و تهدیدآمیز از نظرات یا اتفاقات بی‌اهمیت
- بروز سریع خشم و خصومت نسبت به دیگران
بر اساس یک بررسی در سال ۲۰۱۷، بین ۱.۲۱ تا ۴.۴ درصد از جمعیت جهان به این اختلال مبتلا هستند.
علائم اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
اغلب افراد مبتلا به PPD معتقدند که رفتارشان کاملا طبیعی است و سوءظن آن‌ها نسبت به دیگران منطقی است. با این حال اطرافیان ممکن است این بی‌اعتمادی را بی‌دلیل بدانند.
همچنین ممکن است فرد مبتلا رفتاری خصمانه یا لجوجانه داشته باشد. رفتار و گفتار این افراد ممکن است طعنه‌آمیز باشد که باعث ایجاد واکنش خصمانه در دیگران می‌شود. این واکنش خصمانه به نوبه‌ی خود می‌تواند سوءظن اولیه‌ی فرد مبتلا را تایید کند.
افراد مبتلا به PPD ممکن است به سایر اختلالات روانی هم مبتلا باشند که علائم PPD آن‌ها را تشدید می‌کند. به عنوان مثال افسردگی و اضطراب می‌توانند بر خلق‌و‌خوی فرد تاثیر بگذارند و احتمال احساس پارانویا و انزوا را در فرد مبتلا به PPD افزایش دهند.
سایر علائم PPD عبارتند از:
- باور به اینکه دیگران انگیزه‌های پنهانی دارند یا قصد آسیب رساندن به آن‌ها را دارند (به عبارت دیگر، تجربه‌ی هذیان‌های آزار و اذیت)
- شک در وفاداری دیگران
- مشکل در همکاری با دیگران
- حساسیت بیش از حد به انتقاد
- عصبانیت یا خصومت سریع
- گوشه‌گیری یا انزوای اجتماعی
- بحث‌برانگیز و دفاعی بودن
- عدم درک دلیل نگرانی دیگران از رفتارشان
- مشکل در آرامش
علائم PPD می‌تواند با علائم سایر اختلالات سلامت روان همپوشانی داشته باشد. اسکیزوفرنی و اختلال شخصیت مرزی (BPD) دو اختلالی هستند که علائمی مشابه PPD دارند. در نتیجه، تشخیص صحیح این اختلالات می‌تواند دشوار باشد.
۳۱۸,۰۰۰
۷۵,۰۰۰ تومان
عوامل و علل بروز اختلال شخصیت پارانوئید
علت مشخصی برای PPD وجود ندارد اما محققان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی می‌تواند منجر به بروز این اختلال شود. این اختلال در خانواده‌هایی که سابقه‌ی اسکیزوفرنی یا اختلال هذیانی دارند، بیشتر دیده می‌شود. همچنین تجربه‌های آسیب‌زا در دوران کودکی هم می‌توانند در ایجاد این اختلال موثر باشند.
سایر عوامل موثر عبارتند از:
- زندگی در خانواده‌ای با درآمد پایین
- جدایی یا طلاق
- بیوه شدن
- هرگز ازدواج نکردن
روش تشخیص اختلال شخصیت پارانوئید
افراد مبتلا به اختلالات شخصیت بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به اختلال سوءمصرف مواد هستند. این موضوع به‌ویژه برای افراد مبتلا به PPD و همچنین افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضداجتماعی، اختلال شخصیت اجتنابی و اختلال شخصیت مرزی صدق می‌کند.
برای تشخیص PPD، پزشک ابتدا درباره‌ی علائم و سابقه‌ی پزشکی شما سوال می‌کند. همچنین یک معاینه‌ی فیزیکی هم برای بررسی سایر بیماری‌ها انجام می‌دهد. او ممکن است شما را برای ارزیابی بیشتر به روانشناس، روانپزشک یا متخصص سلامت روان ارجاع دهد.
متخصص سلامت روان هم یک ارزیابی جامع انجام می‌دهد. او ممکن است در این ارزیابی درباره‌ی دوران کودکی، مدرسه، زندگی کاری و روابط شما سوال کند. همچنین ممکن است با پرسیدن اینکه در یک موقعیت فرضی چگونه واکنش نشان می‌دهید، سعی در سنجش رفتار شما داشته باشد. سپس متخصص سلامت روان تشخیص و طرح درمان را ارائه می‌دهد.
۲۹۸,۰۰۰
۶۹,۰۰۰ تومان
روش‌های درمان اختلال شخصیت پارانوئید
PPD قابل درمان است. با این حال بیشتر افراد مبتلا در پذیرش درمان مشکل دارند. افراد مبتلا به PPD علائم خود را بی‌مورد نمی‌دانند و برای همه‌ی آن‌ها یک دلیل ظاهرا منطقی بیان می‌کنند. گفتاردرمانی یا روان‌درمانی برای افرادی که درمان را می‌پذیرند، مفید است. این روش‌ها به شما کمک می‌کنند تا:
- با اختلال خود کنار بیایید.
- در موقعیت‌های اجتماعی با دیگران ارتباط برقرار کنید.
- احساس پارانویا را کاهش دهید.
دارو درمانی هم می‌تواند مفید باشند، مخصوصا اگر به سایر اختلالات مرتبط مثل افسردگی یا اضطراب هم مبتلا باشید. داروهایی که ممکن است برای شما تجویز شوند در دسته‌بندی زیر قرار می‌گیرند:
- داروهای ضدافسردگی
- بنزودیازپین‌ها
- تثبیت‌کننده‌های خلق‌وخو
ترکیب دارو با گفتاردرمانی یا روان‌درمانی می‌تواند در درمان این اختلال بسیار موثر باشد.
آینده برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید چگونه است؟
آینده‌ی PPD به این بستگی دارد که فرد مایل به پذیرش درمان باشد یا خیر. افرادی که در مقابل درمان مقاومت می‌کنند، ممکن است زندگی کم‌کارکردتری داشته باشند. PPD می‌تواند در توانایی شما برای حفظ شغل یا برقراری تعاملات اجتماعی مثبت اختلال ایجاد کند.
در مقابل، افرادی که درمان را می‌پذیرند ممکن است در حفظ شغل و روابط سالم کمتر دچار مشکل شوند. با این حال باید درمان را در طول زندگی خود ادامه دهید، چون هیچ درمان قطعی برای PPD وجود ندارد. علائم PPD در طول زندگی فرد ادامه خواهد داشت، اما با مراقبت و حمایت می‌توان آن‌ها را مدیریت کرد.
کلام آخر
اختلال شخصیت پارانوئید می‌تواند زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و روابط اجتماعی او را با چالش‌های جدی روبرو کند. با این حال با تشخیص به‌موقع، روان‌درمانی و در صورت نیاز دارودرمانی، می‌توان به افراد مبتلا کمک کرد تا علائم خود را مدیریت کرده و زندگی سالم‌تر و پربارتری داشته باشند. آگاهی و درک بهتر از این اختلال نقش مهمی در حمایت از افراد مبتلا و کمک به آن‌ها برای بهبودی دارد. به یاد داشته باشیم که با وجود چالش‌های این اختلال، امید به بهبود و زندگی بهتر همیشه وجود دارد.
منبع: healthline
پاسخ به چند پرسش پرتکرار
اختلال شخصیت پارانوئید دقیقا چیست؟
اختلال شخصیت پارانوئید نوعی اختلال روانی است که با الگوی پایداری از بی‌اعتمادی و سوءظن نسبت به دیگران مشخص می‌شود، حتی زمانی که هیچ دلیل موجهی برای این بی‌اعتمادی وجود ندارد. افراد مبتلا به این اختلال، رفتارها و سخنان دیگران را به عنوان تهدید یا توهین تفسیر می‌کنند، حتی اگر منظور واقعی آن چیز دیگری باشد. آن‌ها اغلب کینه به دل می‌گیرند و به سختی می‌توانند دیگران را ببخشند.
علائم اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
بعضی از علائم رایج این اختلال عبارتند از:
سوءظن مداوم به این که دیگران قصد فریب، سوءاستفاده یا آسیب رساندن به آن‌ها را دارند.
تردید در وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان و نزدیکان.
اکراه در اعتماد به دیگران به دلیل ترس از این که اطلاعات به ضررشان استفاده شود.
تفسیر سخنان یا رفتارهای بی‌خطر دیگران به عنوان تهدید یا توهین.
کینه‌توزی و عدم بخشش خطاهای دیگران.
واکنش‌های سریع و خشمگین به توهین‌های درک شده.
سوءظن مکرر و بی‌دلیل به خیانت همسر یا شریک عاطفی.
چه عواملی باعث اختلال شخصیت پارانوئید می‌شوند؟
علت دقیق این اختلال هنوز مشخص نیست. با این حال، به نظر می‌رسد ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی در ایجاد آن نقش داشته باشند. عواملی مثل سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به اختلالات روانی، تجربه‌های تروماتیک دوران کودکی، و یادگیری الگوهای فکری منفی می‌توانند در بروز این اختلال موثر باشند.
اختلال شخصیت پارانوئید چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص این اختلال توسط متخصص سلامت روان، بر اساس معیارهای تشخیصی ذکر شده در DSM-5-TR (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) صورت می‌گیرد. این معیارها شامل الگوی پایداری از بی‌اعتمادی و سوءظن نسبت به دیگران، که از اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و در زمینه‌های مختلف زندگی فرد وجود دارد، می‌شود.
اختلال شخصیت پارانوئید چگونه درمان می‌شود؟
روان‌درمانی، به ویژه درمان شناختی رفتاری (CBT)، روش اصلی درمان این اختلال است. CBT به فرد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری منفی خود را شناسایی و تغییر دهد. در بعضی موارد، داروها هم ممکن است برای کنترل علائم همراه مثل اضطراب یا افسردگی تجویز شوند.
چشم‌انداز بلندمدت برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟
با درمان مناسب و پایبندی به برنامه درمانی، افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند در مدیریت علائم خود پیشرفت کنند و روابط سالم‌تری برقرار کنند. با این حال، درمان این اختلال معمولاً زمان‌بر است و نیاز به صبر و پشتکار دارد.
تفاوت بین اختلال شخصیت پارانوئید و اسکیزوفرنی چیست؟
اگرچه این دو اختلال در بعضی علائم مثل سوءظن مشترک هستند، اما اختلالات متفاوتی هستند. در اسکیزوفرنی، فرد تجربه توهم و هذیان دارد، در حالی که در اختلال شخصیت پارانوئید، فرد با واقعیت در تماس است، اما تفسیر تحریف شده‌ای از آن دارد.
آیا اختلال شخصیت پارانوئید ارثی است؟
اگرچه ژنتیک در ایجاد این اختلال نقش دارد، اما به معنی ارثی بودن قطعی آن نیست. به عبارت دیگر، داشتن سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به این اختلال، لزوماً به معنی ابتلا شما به آن نیست.
آیا افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید می‌توانند روابط صمیمانه داشته باشند؟
برقراری و حفظ روابط صمیمانه برای افراد مبتلا به این اختلال چالش‌برانگیز است، اما غیرممکن نیست. با درمان مناسب، آن‌ها می‌توانند مهارت‌های ارتباطی و اعتماد سازی را بیاموزند و روابط سالم‌تری داشته باشند.
چگونه می‌توان به فردی که به اختلال شخصیت پارانوئید مبتلا است کمک کرد؟
اولین قدم، تشویق فرد به مراجعه به متخصص سلامت روان است. همچنین، حمایت عاطفی، درک و صبر شما می‌تواند به او در پیمودن مسیر درمان کمک کند. مهم است که از قضاوت یا انتقاد از افکار و احساسات او خودداری کنید و به جای آن، به او اطمینان دهید که در این مسیر تنها نیست.
source