اگزما پوست چیست؟ علائم، علت ها و روش های درمان خانگی و دارویی

پوست انسان مانند یک سپر محافظ عمل می کند و در برابر عوامل بیرونی همچون آلودگی، میکروب ها، تغییرات دما و حساسیت های محیطی از بدن مراقبت می کند. اما زمانی که این سد دفاعی دچار ضعف شود، پوست واکنش هایی ناخواسته مانند خشکی، التهاب و قرمزی نشان می دهد. یکی از رایج ترین واکنش های پوستی که میلیون ها نفر در سراسر جهان آن را تجربه می کنند، اگزما پوست است.

اگزما یک مشکل کوتاه مدت نیست؛ بلکه حالتی مزمن و دوره ای است که ممکن است در زمان هایی آرام باشد و گاهی دوباره شعله ور شود. بسیاری از افراد نمی دانند چه عواملی باعث بروز اگزما می شود یا چرا علائم آن در فصل های خاص یا تحت شرایط خاص شدیدتر می گردد.

اگزما پوست تنها یک مشکل پوستی ساده نیست؛ بلکه مسأله ای است که می تواند کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار دهد. خارش مداوم، التهاب، پوسته ریزی یا سوزش پوست نه تنها آزاردهنده است، بلکه ممکن است در طول زمان آسیب زیادی به بافت پوست وارد کند. شناخت دقیق اگزما، انواع علائم آن، علت های ایجاد این وضعیت و روش های درمان خانگی و دارویی، اولین قدم برای کنترل یا حتی پیشگیری از گسترش آن است.

اگزما پوست چیست؟

اگزما پوست که با نام علمی «درماتیت آتوپیک» شناخته می شود، نوعی التهاب پوستی مزمن است که باعث خشکی، قرمزی، خارش شدید و تحریک پذیری پوست می شود. این شرایط اغلب در افرادی بروز می کند که سد محافظتی پوست آنها ضعیف است و در برابر عوامل محرک محیطی واکنش سریع تری نشان می دهد. اگزما پوست در هر سنی ممکن است ظاهر شود، اما در کودکان شایع تر است و گاهی تا بزرگسالی ادامه می یابد.

اگزما معمولاً دوره ای است؛ یعنی ممکن است برای مدتی علائم کاهش یابد و سپس با مواجهه با عوامل محرک دوباره فعال شود. این عوامل می تواند شامل استرس، تغییرات آب و هوا، تماس با آلرژن ها یا حتی نوع شوینده  مصرفی باشد. برخلاف تصور برخی افراد، اگزما مسری نیست و از طریق تماس به دیگران منتقل نمی شود.

این وضعیت پوستی در مکان های مختلف بدن ممکن است مشاهده شود؛ از جمله پشت زانو، داخل آرنج، دست ها، گردن، پلک ها و حتی صورت. شدت اگزما در هر فرد متفاوت است و برخی افراد فقط خشکی و خارش خفیف دارند، در حالی که برخی دیگر با التهاب شدید و ترک پوستی مواجه می شوند.

علائم رایج اگزما

علائم اگزما پوست معمولاً ترکیبی از خشکی، خارش و التهاب هستند. اولین نشانه ای که اغلب افراد تجربه می کنند، خشکی غیرمعمول و احساس کشیدگی پوست است. در کنار این خشکی، نواحی درگیر معمولاً حالت قرمز، ملتهب یا حتی متورم پیدا می کنند.

خارش شدید یکی از شاخص ترین علائم اگزماست و این خارش می تواند آن قدر زیاد باشد که خواب و تمرکز فرد را مختل کند. خارش مداوم باعث خراشیدن پوست می شود و همین موضوع خطر بروز زخم، عفونت یا تشدید التهاب را افزایش می دهد. برخی افراد نیز دچار پوسته ریزی، ترک خوردگی پوست یا ضخیم شدن نواحی درگیر می شوند که این حالت معمولاً در اگزمای مزمن دیده می شود.

در کودکان، اگزما اغلب روی گونه ها و چین های دست و پا ظاهر می شود، در حالی که در بزرگسالان بیشتر در نواحی مانند گردن، مچ دست، بازوها و پشت زانوها دیده می شود. در برخی افراد ممکن است تاول های ریز همراه با ترشح مایع نیز ایجاد شود.

علت های بروز اگزما

علت دقیق اگزما پوست کاملاً مشخص نیست، اما مجموعه ای از عوامل ژنتیکی، محیطی و ایمنی باعث بروز آن می شوند. مهم ترین عامل، ژنتیک است. افرادی که اعضای خانواده شان به آسم، آلرژی یا اگزما مبتلا هستند، بیشتر احتمال دارد خودشان نیز دچار اگزما شوند. ضعف سد پوستی که به صورت ارثی منتقل می شود، باعث می گردد پوست در برابر عوامل محرک کمتر مقاومت کند.

عوامل محیطی نیز نقش مهمی در بروز اگزما دارند. تماس با شوینده های قوی، صابون های عطری، مواد شیمیایی موجود در لباس ها یا محصولات بهداشتی می تواند پوست را تحریک کند. آب و هوای خشک یا بسیار سرد نیز یکی از مهم ترین عوامل تشدیدکننده اگزماست، چون پوست رطوبت طبیعی خود را سریع تر از دست می دهد.

سیستم ایمنی بدن نیز در این میان نقش دارد. افرادی که اگزما پوست دارند معمولاً سیستم ایمنی حساس تری دارند و هنگام برخورد با عوامل محرک واکنش بیش ازحد نشان می دهند. این واکنش باعث التهاب و ایجاد علائم پوستی می شود.

استرس، تغذیه نامناسب، نبود خواب کافی و تغییرات هورمونی نیز عواملی هستند که می توانند باعث شعله ور شدن اگزما شوند.

روش های درمان اگزما پوست

درمان اگزما پوست معمولاً ترکیبی از روش های خانگی و دارویی است. چون این بیماری مزمن است، هدف درمان بیشتر کنترل علائم، کاهش التهاب و جلوگیری از تشدید دوره ای آن است. اولین قدم در درمان، تقویت سد پوستی از طریق مرطوب سازی درست است. استفاده از مرطوب کننده های غنی و بدون عطر به ویژه بعد از حمام، از خشک شدن پوست جلوگیری کرده و التهاب را کاهش می دهد.

در مراحل خفیف تا متوسط، کرم ها یا پمادهای حاوی هیدروکورتیزون یا استروئیدهای ملایم برای کاهش التهاب به کار می روند. این داروها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شوند، زیرا استفاده طولانی مدت از آنها ممکن است باعث نازکی پوست شود. برای موارد شدیدتر، پزشکان ممکن است داروهای قوی تر، کرم های مهارکننده سیستم ایمنی یا حتی داروهای خوراکی تجویز کنند.

در کنار داروها، روش های خانگی نیز نقش مهمی در کنترل اگزما دارند. استفاده از کمپرس سرد، روغن نارگیل، جو دوسر یا آلوئه ورا می تواند به آرام کردن پوست کمک کند. همچنین اجتناب از عوامل تحریک کننده، مثل شوینده های عطری یا لباس های نایلونی، از گسترش علائم جلوگیری می کند.

جدول: بهترین مواد گیاهی و طبیعی برای بهبود اگزما پوست

مراقبت روزانه از پوست اگزمایی

افرادی که دچار اگزما پوست هستند باید یک برنامه مراقبتی منظم داشته باشند. اولین اصل این مراقبت، اجتناب از دوش آب داغ است. آب داغ چربی طبیعی پوست را از بین می برد و خشکی و التهاب را تشدید می کند. بهترین گزینه، دوش آب ولرم و کوتاه است.

خشک کردن پوست نیز اهمیت زیادی دارد. به جای مالش شدید با حوله، باید پوست را به آرامی خشک کرد. در مرحله بعد، استفاده از مرطوب کننده های غلیظ و بدون عطر ضروری است. این مرطوب کننده ها باید بلافاصله بعد از حمام و روی پوست کمی مرطوب استفاده شوند تا رطوبت در پوست قفل شود.

استفاده از شوینده های ملایم، پوشیدن لباس های نخی و طبیعی، اجتناب از مواد محرک و حفظ رطوبت هوا با دستگاه بخور، همگی در آرام سازی پوست تأثیر مستقیم دارند. خواب کافی و کاهش استرس نیز به کنترل واکنش های پوستی کمک می کند.

نکات پیشگیرانه برای کنترل اگزما

پیشگیری از تشدید اگزما پوست اهمیت فراوانی دارد، زیرا این بیماری معمولاً در دوره هایی فعال می شود و با عوامل محرک بیشتر شدت می گیرد. یکی از مهم ترین نکات پیشگیرانه، رطوبت رسانی مداوم پوست است. پوست خشک، سریع تر تحریک می شود و مستعد شعله ور شدن است. بنابراین استفاده روزانه از مرطوب کننده باید به یک عادت دائمی تبدیل شود.

شناخت عوامل محرک نیز اهمیت زیادی دارد. برخی افراد با تماس با موی حیوانات، برخی دیگر با تغییر دما، تعریق زیاد یا استرس دچار تشدید اگزما می شوند. یادداشت برداری از شرایطی که باعث بروز علائم می شود، کمک می کند محرک ها را بشناسید و از آنها دوری کنید.

حفظ رطوبت محیط خانه نیز ضروری است. استفاده از دستگاه بخور در فصل های سرد و خشک باعث حفظ لطافت پوست می شود. تغذیه مناسب، مصرف آب کافی و استفاده از لباس های لطیف و طبیعی نیز از مواردی هستند که به کنترل اگزما کمک می کنند.

سخن نهایی

اگزما پوست اگرچه یک بیماری مزمن است، اما با مراقبت صحیح و شناخت دقیق علائم و علت ها، می توان آن را به طور کامل کنترل کرد. درک اینکه این بیماری به یک باره درمان نمی شود بلکه نیاز به مراقبت مداوم دارد، اولین قدم برای مدیریت درست آن است. رطوبت رسانی کافی، پرهیز از عوامل تحریک کننده، استفاده از شوینده های ملایم و انتخاب سبک زندگی سالم، همگی نقش مهمی در کاهش علائم دارند.

بسیاری از افراد با پیروی از یک برنامه منظم مراقبت از پوست و استفاده از درمان های مناسب، توانسته اند شدت اگزما را به طور چشمگیری کاهش دهند. به خاطر داشته باشید که هر نوع پوستی رفتار متفاوتی نشان می دهد و انتخاب درمان باید با توجه به شرایط فردی انجام شود. بنابراین اگر علائم شما شدید یا مداوم هستند، مشورت با متخصص پوست بهترین تصمیم است.

سوالات متداول

۱. آیا اگزما پوست مسری است؟

خیر. اگزما هیچ ارتباطی با عفونت ندارد و به هیچ وجه از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود.

۲. آیا اگزما درمان قطعی دارد؟

اگزما معمولاً مزمن است، اما با مراقبت صحیح می توان علائم آن را به طور کامل کنترل و حتی برای مدت طولانی خاموش کرد.

۳. کدام فصل ها اگزما را تشدید می کنند؟

فصل زمستان به دلیل هواي خشک بیشترین تاثیر را دارد. اما در برخی افراد گرمای زیاد یا تعریق نیز باعث تحریک می شود.

۴. آیا کودکان هم به اگزما مبتلا می شوند؟

بله، اگزما در کودکان بسیار شایع است و معمولاً با مراقبت درست، شدت آن با افزایش سن کاهش می یابد.