روش های تشخیص خاب فرش

تشخیص خواب فرش یکی از مهارت‌های کاربردی و مهم برای افرادی است که با خرید، نگهداری و یا استفاده از فرش‌های دستباف و ماشینی سر و کار دارند. خاب فرش، به جهت و خوابیدن نخ‌ها و پرزهای فرش اشاره دارد که نقش تعیین‌کننده‌ای در ظاهر، رنگ، کیفیت و حتی دوام فرش ایفا می‌کند. شناخت صحیح خاب فرش نه‌تنها در انتخاب و خرید فرش مناسب کمک می‌کند؛ بلکه برای نظافت و مراقبت اصولی از آن نیز اهمیت فراوانی دارد. در این مقاله، به معرفی و بررسی روش‌های مختلف تشخیص خاب فرش خواهیم پرداخت.

خاب فرش چیست؟

خاب فرش به جهت خوابیدن و ایستایی نخ‌ها یا پرزهای سطح فرش گفته می‌شود که معمولا در زمان بافت، گره‌زنی و یا تولید فرش ایجاد می‌شود. این جهت‌گیری باعث می‌شود وقتی با دست یا جارو روی فرش می‌کشیم، سطح فرش در یک جهت نرم‌تر و روشن‌تر و در جهت مخالف زبرتر و تیره‌تر به نظر برسد. خاب علاوه بر تاثیر بر زیبایی بصری و انعکاس نور، نقش مهمی در احساس زیر پا، دوام فرش و حتی نحوه تمیزکاری و مراقبت از فرش دارد. شناخت خاب هر فرش برای چیدمان صحیح در فضا و نگهداری اصولی آن اهمیت ویژه‌ای دارد. در بهترین قالیشویی ها یا کارخانه های شستشوی مبل برای شستن بهتر و اصولی فرش ابتدا جهت خاب فرش ها را تشخیص می‌دهند تا به الیاف و تار و پود فرش هنگام شستشو آسیب نرسد.

چرا باید جهت خاب فرش را تشخیص دهیم؟

تشخیص خواب فرش اهمیت زیادی در حفظ زیبایی، دوام و بهبود عملکرد فرش دارد. وقتی جهت خاب به‌درستی مشخص و رعایت شود، رنگ و نقش فرش یکنواخت‌تر و پرجلوه‌تر به نظر می‌رسد و سایه‌روشن‌های ناخواسته یا دو رنگی در سطح فرش کاهش می‌یابد. همچنین هنگام جارو کشیدن یا شست‌وشو، اگر حرکت ابزار در جهت خاب باشد، آسیب به الیاف کمتر می‌شود و عمر فرش افزایش می‌یابد.

علاوه بر این، هنگام نصب یا چیدمان چند تخته فرش کنار هم، رعایت جهت خاب باعث هماهنگی و یکدستی فضای دکوراسیون می‌شود و جلوه‌ بصری مطلوب‌تری ایجاد می‌کند. تشخیص صحیح جهت خاب برای خدمات تخصصی مانند رفوگری، لکه‌گیری و تمیزکاری حرفه‌ای فرش نیز بسیار اهمیت دارد. اگر در خانه نمی توانید هنگام شستشو خاب فرش خود را پیدا کنید، بهتر است با شماره قالیشویی تماس بگیرید و شستن فرش خود را به آنها بسپارید. آنها با رعایت اصول و تشخیص صحیح خاب به بهترین شکل فرش شما را تمیز می‌کنند.

چطور خاب فرش را در خانه تشخیص دهیم؟

برای پاسخ به سوال چطور خاب فرش را در خانه تشخیص دهیم؟ می توانید از قالیشویی شرق تهران کمک بگیرید، در غیر این صورت باید روشهای تشخیص را مرور کنید.روش های تشخیص خواب فرش در خانه عبارت است از:

استفاده از لمس دست

یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای تشخیص جهت خاب فرش در خانه، استفاده از لمس دست است. کافی‌ست کف دست خود را به آرامی روی سطح فرش بکشید؛ اگر احساس لطافت و نرمی بیشتری کردید و دستتان به‌راحتی روی سطح حرکت کرد، در جهت خاب حرکت می‌کنید. در جهت مخالف، سطح فرش زبرتر و مقاوم‌تر حس می‌شود و حتی ممکن است رنگ فرش کمی تیره‌تر به نظر برسد.

توجه به تغییر رنگ فرش

روش دیگر، نگاه‌کردن به تغییرات رنگی هنگام لمس یا نگاه‌کردن به فرش از زوایای مختلف است. اگر فرش را از یک طرف نگاه کنید و درخشندگی و روشنی بیشتری مشاهده نمودید، آن سمت معمولاً جهت خاب فرش است. در جهت مخالف، سطح فرش مات‌تر و تیره‌تر به نظر می‌رسد. این اثر به دلیل جهت‌گیری الیاف و انعکاس نور متفاوت ایجاد می‌شود.

کشیدن جارو روی فرش

زمان جارو کشیدن نیز می‌تواند به شما کمک کند جهت خاب را پیدا کنید. اگر جارو یا برس به‌راحتی روی فرش حرکت کرد و پرزها منظم خوابیدند، جارو در جهت خاب حرکت داده شده است. حرکت جارو در جهت مخالف موجب بلند شدن پرزها و احساس مقاومت بیشتری می‌شود.

مقایسه اثر وزن اجسام

قرار دادن یک شیء سبک (مثل یک کتاب یا جعبه کوچک) و سپس برداشتن آن هم می‌تواند جهت خاب فرش را نشان دهد. اگر جای برآمدگی بر خلاف سایر قسمت‌ها محسوس بود، آن بخش معمولاً خلاف جهت خاب است و اگر برجای‌مانده سریعاً محو شد و ظاهری یکنواخت گرفت، در جهت خاب قرار دارد.

توجه به نقشه و طرح فرش

در بسیاری از فرش‌ها، خصوصا فرش‌های دستباف، جهت نقشه و طرح، راهنمای خوبی برای تشخیص خاب است. اغلب گل‌ها، شاخه‌ها یا طرح‌های کشیده فرش، به سمت خاب آن جهت‌گیری دارند و می‌توان با دقت به ترکیب طرح و نقشه، جهت خاب را شناسایی کرد.

انواع خاب فرش را بشناسید!

در صنعت قالیبافی، خاب تنها به یک جهت و نوع خاص محدود نمی‌شود و این ویژگی بسته به نوع گره‌زنی، روش بافت و حتی نوع نخ به‌کاررفته، دارای دسته‌بندی‌های متعددی است. جهت گره‌ها و شیوه قرارگیری پرزها در نقشه نهایی فرش تاثیر مستقیمی بر ظاهر، دوام و کاربری آن دارند. به همین دلیل، آشنایی با دسته‌بندی خاب فرش و شناخت تفاوت‌های آن، امکان انتخابی آگاهانه‌تر و کارآمدتر را برای مصرف‌کنندگان و علاقه‌مندان فرش فراهم می‌آورد. از نظر جهت گره و نوع بافت، پنج نوع اصلی خاب در فرش‌بافی ایرانی قابل شناسایی است.

• نخست، خاب اصل یا خواب معمولی است که در اکثر فرش‌ها دیده می‌شود و جهت خاب معمولاً از پایین به بالا امتداد دارد.
• دوم، خواب اریب است که حاصل گره‌زنی با الگویی خاص بوده و باعث می‌شود الیاف پرزها به صورت مورب در سطح فرش قرار بگیرند؛ این نوع خاب باعث جلوه و زاویه‌دارشدن طرح می‌شود.
• نوع سوم، خواب متقارن است؛ این مدل در فرش‌هایی با گره ترکی به‌چشم می‌خورد و تمامی پرزها به صورت منظم و هم‌راستا از چپ به راست خوابیده‌اند.
• چهارم، خواب معکوس است که بیشتر در قالی‌های گل‌برجسته یافت می‌شود؛ در این نوع، جهت خواب پرزها برخلاف روند متداول و حتی بعضا مخالف مسیر بافت گره‌ها قرار می‌گیرد که جلوه خاصی به نقش و سطح فرش می‌بخشد.
• پنجمین نوع، خواب پشت است؛ این نوع بسیار نادر بوده و فقط توسط قالیبافان و کارشناسان حرفه‌ای قابل شناسایی است؛ چرا که ویژگی‌های آن بیشتر در قسمت پشت فرش مشاهده می‌شود تا سطح رویی.

تاثیر خاب فرش بر زیبایی و قیمت آن

به طور کلی خاب فرش نقش مهمی در زیبایی بصری و در نهایت قیمت آن دارد. جهت و نظم خاب باعث می‌شود نور به شکل خاصی روی سطح فرش منعکس شود و همین عامل موجب عمق، براقیت و جلوه متفاوت نقش‌ونگار فرش می‌شود؛ به نحوی که وقتی از سمت خاب به فرش نگاه می‌کنید، رنگ‌ها شفاف‌تر و طرح‌ها زنده‌تر دیده می‌شوند. فرش‌هایی با خاب منظم و یکنواخت، ارزش بیشتری دارند؛ زیرا علاوه بر ظاهر جذاب‌تر، نشان‌دهنده مهارت بالای قالیباف و کیفیت ساخت هستند. در مقابل، خاب نامرتب یا معکوس، می‌تواند ارزش فرش را کاهش دهد و حتی در بازار روی قیمت‌گذاری اثر منفی بگذارد. بنابراین، جهت و کیفیت خاب یکی از معیارهای اصلی تشخیص و تعیین قیمت فرش‌های دستباف و نفیس محسوب می‌شود.