اواخر دههی 1960 و اوایل دههی 1970 میلادی بود که نسل تازهای از سینماگران در آلمان غربی سر برآوردند و طرح تازهای در انداختند. این جوانان علاقهای به سینمای گذشته نداشتند و دوست داشتند فیلمهای خود را بسازند. سینمای سالخوردهی آلمان غربی برای آنها جذابیتی نداشت و نمیتوانستند فراموش کنند که کشورشان بعد از جنگ دوم جهانی دو پاره شده و کسانی این جا و آن جا صرفا به ساختن فیلمهای سیاسی بی خاصیت اکتفا میکنند. آنها تمایل داشتند سینمایی گزنده خلق کنند که یکراست به زیر پوست جامعه میخزد و با نگاهی متفاوت حقیقت را عریان میکند. یکی از این کارگردانان ویم وندرس بود؛ گرچه او برخلاف همتایان آن زمان خود مانند راینر ورنر فاسبیندر یا ورنر هرتزوگ نگاه شاعرانهتری داشت و دنیا را کمی زیباتر میدید. به همین دلیل هم تماشای فیلمهایش زاویهای تازه برای نگریستن به گسترهی سینمای آلمان در برابر ما قرار میدهد.
از سوی دیگر ویم وندرس هیچگاه خود را به ساختن فیلم در کشورش محدود نکرد. او دلباختهی سینما و ادبیات آمریکا بود و برخی از بهترین فیلمهایش را یا در آن جا ساخت یا با اقتباس از نویسندگان آن سرزمین مقابل دوربین برد. میتوان در همین فهرست به آثاری از ویم وندرس رسید که آشکارا خبر از دلبستگی او به این کشور میدهند اما نکتهی بارز دیگر این فیلمساز آلمانی نگاه انسانیاش به دنیا است که باعث شد به هر گوشهی دنیا سفر کند و فیلمی بسازد که قابل تامل است و میتواند تا مدتها سوژهی اصلی بحثهای سینمایی قرار گیرد؛ از فیلمی که داستانش در ژاپن میگذرد تا اثری با ارتباط به عکاسی برزیلی و در کشور برزیل در این فهرست جایی برای خود دارند.
نکتهی دیگر این که ویم وندرس هم مانند دیگر همتای آلمانی خود یعنی ورنر هرتزوگ علاقهی بسیاری به ساختن فیلمهای مستند دارد. او سوژههای مختلفی را در این سالها انتخاب کرده و با آن نگاه ویژه و شاعرانهی خود به آنها نزدیک شده است؛ از ساختن فیلمی دربارهی عکاسی برزیلی به نام سباستیائو سالگادو که به تازگی درگذشته و کارهایش شهرهی عام و خاص است تا ساختن فیلمی دربارهی کارگردان بلند آوازهی ژاپنی یعنی یاسوجیرو اوزو که بسیار بر شیوهی کار و نگاه ویم وندرس تاثیر گذاشته است. میتوان در فهرست بهترین فیلمهای این کارگردان بزرگ آلمانی همهی این موارد را دید و البته به زخمهای جامانده بر پیکر یک کشور تا زمان فروپاشی دیوار برلین هم پی برد.
15. داستان لیسبون (Lisbon Story)
- بازیگران: رودیگر وگلر، پاتریک بوچا
- محصول: 1995، آلمان، پرتغال، فرانسه و اسپانیا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.1 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 86٪
به محض پخش «داستان لیسبون» در جشنوارهی کن سال 1995، بسیاری گمان کردند که این بازگشتی باشکوه برای کارگردان نامدار آلمانی است. ویم وندرس پس از فروپاشی دیوار برلین در سال 1989 موفق شده بود فیلم خوب «تا پایان جهان» را بسازد اما در ساختن فیلمهای تاثیرگذاری چون آثار قدیمیتر خود چندان موفق نبود. در آن دوران رودیگر وگلر، بازیگر محبوب ویم وندرس هم در فهرست بازیگران فیلم وجود داشت که نوید اثری درخشان شبیه به دوران خوش گذشته میداد، اما «داستان لیسبون» خیلی زود فراموش شد.
«داستان لیسبون» دربارهی یک مستند ساز است که مدتها است به دنبال دوستش میگردد و در آخر رد او را در شهر لیسبون پرتغال پیدا میکند. حال او این شهر را برای یافتن رفیق قدیمی خود زیر پا میگذارد.
14. نیا در بزن (Don’t Come Knocking)
- بازیگران: سم شپرد، جسیکا لانگ و تیم راث
- محصول: 2005، آلمان و آمریکا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.6 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 41٪
«نیا در بزن» را سم شپاردی نوشته که یکی از بزرگترین نمایشنامهنویسان آمریکا در نیمهی دوم قرن بیستم میلادی است. کارگردانش هم که ویم وندرس بزرگ است. تیم بازیگری معرکهای هم در برابر دوربین فیلمساز قرار گرفتهاند. طبیعی است که گمان کنیم با فیلمی کم نظیر طرف خواهیم شد. اما خیلی طول نمیکشد که این امید به یاس تبدیل میشود. «نیا در بزن» را فقط میتوان به خاطر نام همین بزرگان به تماشا نشست، وگرنه دلیل دیگری برای این اتلاف وقت وجود ندارد.
داستان فیلم دربارهی یک بازیگر سینمای وسترن است که دست از زندگی شسته و به جاده میزند تا به صحنهی فیلمبرداری فیلم آخرش برسد. باز هم جاده و آوارگی در فیلمهای ویم وندرس نقشی پر رنگ دارند.
13. پینا (Pina)
- بازیگران: پینا باوش، دومنیک مرسی (مستند)
- محصول: 2011، آلمان
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.6 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 95٪
در این جا ویم وندرس بزرگ از فناوری سه بعدی استفاده کرده تا بتواند هنر رقصندهای بزرگ چون پینا باوش را با تمام جزییات تصویر کند و مخاطب را غرق در رویایی کند که گویی تمام نشدنی است. باید این فیلم را مستند در نظر گرفت؛ چرا که ویم وندرس تمام تلاشش را میکند تا هم مسیر آماده شدن عوامل صحنه را نشان دهد و هم از خود نمایش تصویر بگیرد. دوربین او در تمام مدت دور هنرمند محبوب فیلمساز طواف میکند تا با یکی از بهترین فیلمهای سه بعدی تاریخ سینما طرف شویم.
از سوی دیگر ویم وندرس تلاش کرده که از دل یک اجرای رقص، روایت را به گونهای بیرون بکشد که حال و هوایی داستانی داشته باشد.
12. حرکت اشتباه (The Wrong Move)
- بازیگران: رودیگر وگلر، هانا شیگولا و ماریان هوپ
- محصول: 1975، آلمان غربی
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.9 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 71٪
باز هم جاده و باز هم قصهی آوارگی آدمها. ویم وندرس دلباختهی آدمهایی است که راه خود را گم کردهاند و عملا زیر آسمان خدا زندگی میکنند تا سقفی بالای سر خود داشته باشند. ویم وندرس در کارنامهی خود یک سهگانهی جادهای دارد؛ به ترتیب «آلیس در شهرها»، همین فیلم و «سلاطین جاده». هر سهی این فیلمها را روبی مولر فیلمبرداری کرده و داستان همه در آلمان غربی میگذرد. در این میان «حرکت اشتباه» تنها فیلم رنگی این سهگانه است.
«حرکت اشتباه» قصهی زندگی مردی است که دوست دارد نویسنده شود. او خانوادهی خود را ترک میکند و پس از عوض کردن قطار در هامبورگ با دختر بازیگری آشنا میشود که زندگی او را برای همیشه تغییر میدهد. بازی وگلر در قالب این مرد یکی از نقاط قوت فیلم است.
11. بسیار دور، چنین نزدیک (Faraway, So Close)
- بازیگران: پیتر فالک، اتو ساندر و هروست بوخهولس
- محصول: 1993، آلمان، فرانسه، انگلستان، ایتالیا، روسیه و اسپانیا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.2 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 54٪
«بسیار دور، چنین نزدیک» را میتوان دنبالهی فیلم «بالهای اشتیاق» در نظر گرفت. باز هم در این جا فضایی فانتزی بر فیلم سایه انداخته و داستان در عالمی غیر واقع جریان دارد. آن چه که فیلم را به «بالهای اشتیاق» نزدیک میکند نگاه شاعرانهی فیلمساز است. این در حالی است که تمام عناصر دیگر فیلم فرسنگها با آن شاهکار بینظیر فاصله دارد. بازیگران بزرگی هم در برابر دوربین فیلمساز قرار گرفتهاند اما باز هم این موضوع باعث نشده که با یک شاهکار کم نقص طرف باشیم.
داستان فیلم در برلینی میگذرد که پس از دههها دوباره متحد شده است و حال دو فرشته از آسمان به آن مینگرند. همین یک خط خبر این میدهد که نگاهی اجتماعی و سیاسی بر سر قصهای که میتوانست به تمامی انسامی باشد، سایه انداخته است.
10. توکیو – گا (Tokyo – Ga)
- بازیگران: مستند
- محصول: 1985، آمریکا و آلمان غربی
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.3 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 60٪
ویم وندرس دلباختهی سینمای یاسوجیرو اوزو، فیلمساز شهیر ژاپنی است. هر دوی این کارگردانها نگاهی شاعرانه به زندگی داشتند. گرچه تفاوتها آشکار است و اوزو درام را از دل موقعیتهای معمولی و سادهی زندگی بیرون میکشید و ویم وندرس جهانی خیالانگیزتر و پر فراز و فرودتر دارد، اما نوع نگاه غول ژاپنی قطعا بر نگاه فیلمساز آلمانی تاثیر گذاشته است.
به همین دلیل هم ویم وندرس دوربینش را برداشت و سری به ژاپن زد تا فیلمی دربارهی اوزو بسازد. نکته این که «توکیو – گا» در نهایت اثری است متعلق به ویم وندرس. تماشای نحوهی برخورد او با جهان اوزو مهمترین نقطه قوت فیلم است. گرچه «توکیو – گا» با دیگر مستندهای ویم وندرس دربارهی بزرگان هنر، فاصلهای کیفی دارد.
9. باشگاه اجتماعی خوش منظره (Buena Vista Social Club)
- بازیگران: مستند
- محصول: 1999، آلمان، آمریکا، بریتانیا، فرانسه و کوبا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.6 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 92٪
«باشگاه اجتماعی خوش منظره» یک مستند موزیکال است. کوباییها موسیقی ویژهای دارند. ویم وندرس سعی کرده علاوه بر ادای دین به این موسیقی، ریتم فیلم خود را هم با آن هماهنگ کند. همچنین کوباییها رقصی مختص به خود دارند که با نام دانزن شناخته میشود. از آن جایی که ویم وندرس هم علاقهی بسیاری به این هنر دارد، در این مستند به این نوع رقص هم پرداخته است. در چنین قالبی با یکی از بهترین مستندهای موزیکال طرف هستیم که در آن هم موسیقی و رقص وجود دارد و هم تصویری منحصر به فرد از زندگی در کشوری چون کوبا در برابر ما قرار میدهد.
از سوی دیگر نام فیلم اشاره به یک باشگاه موسیقی دارد که در دههی 1940 میلادی در کوبا راه افتاد؛ همان باشگاه معروف «بوئنا ویستا سوشیال کلاب».
8. روزهای عالی (Perfect Days)
- بازیگران: کوجی یاکوشو، توکیو اموتو و آریسا ناکانو
- محصول: 2023، ژاپن و آلمان
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.9 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 96٪
هیرایاما در یک توالت عمومی در محلهای مرفه در توکیو به عنوان نظافتچی کار میکند. او مجبور است هر روز از خانهی خود که در مکانی فقیرنشین است به محل کارش برود. هیارایاما کارش را از صبح خیلی زود آغاز کرده و دیرهنگام هم به خانه بازمیگردد. علی رغم این زندگی سخت او هنوز هم دلخوشیهای کوچکی برای ادامه دادن دارد. ویم وندرس از این قصه فیلمی شدیدا خوشایند ساخته و البته در زمان ساختش بسیار تحت تاثیر یاسوجیورو اوزوی افسانهای بوده است.
این تاثیر را میتوان در گوشه به گوشهی کار و در لحظه لحظهی آن دید؛ هم در فرم فیلم و هم در نحوهی نمایش زندگی مرد. روزمرگیهای مردی که گاهی ناخوشایند هم به نظر میرسند در این جا با نگاه شاعرانهی فیلمساز تبدیل به اثری شده که در پایان حال مخاطب خود را بهتر میکنند.
7. آلیس در شهرها (Alice In The Cities)
- بازیگران: رودیگر وگلر، یلا روتلاندر
- محصول: 1974، آلمان غربی
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.8 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 100٪
این اولین فیلم از سهگانهی جادهای ویم وندرس است که با فیلمهای «حرکت اشتباه» و «سلاطین جاده» کامل شد. در این جا نویسندهای آلمانی پس از یک شکست حرفهای قصد دارد از نیویورک به آلمان بازگردد. در طول مسیر او با زنی آشنا میشود که دختری دارد. زن آنها را ترک میکند و میگوید که بازخواهد گشت اما و دیگر بازنمیگردد. دخترک که آلیس نام دارد باید به همراه نویسنده راهی خانهی مادربزرگش شود اما هیچ آدرسی از آن در ذهن ندارد و فقط تصویری از نمای بیرونی خانهی مادربزرگ در اختیار دارد. حال سفر ادیسهوار نویسنده و آلیس تبدیل به ماجرایی میشود که به مرور هر دو را تغییر میدهد.
در این جا هم میتوان دید که چگونه ویم وندرس از بیپناهی و وادادگی آدمهایش قصهای شاعرانه بیرون میکشد. رودیگر وگلر بازیگر مورد علاقهی ویم ندرس هم حضور درخشانی در فیلم دارد.
6. نمک زمین (The Salt Of The Earth)
- کارگردانان: ویم ونرس و جولیانو روبیرو سالگادو
- بازیگران: مستند
- محصول: 2014، فرانسه، برزیل و ایتالیا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 8.4 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 94٪
این یکی از بهترین مستندهای ساخته شده در یک دههی اخیر سینما است. سوژهی آن کارهای عکاس بلند آوازهی برزیلی یعنی سباستیائو سالگادو است که سالها دوربین به دست از برخی بزرگترین اتفاقات و فجایع دهههای اخیر عکس گرفت؛ از جنگ خلیج فارس گرفته تا سفر به کشورهای آفریقایی و ثبت تصاویری از زندگی آنها. او همچنین دوستدار طبیعت هم بود و از زاویهی نگاه خود عکسهای بینظیری از کرهی زمین ثبت کرده است. متاسفانه همین چند روز پیش این هنرمند بزرگ برزیلی را از دست دادیم.
در سال 2014 ویم وندرس به همراه پسر سالگادو دست به ساختن فیلمی مستند زد که به کارها و نوع نگاه این مرد میپردازد. فیلم خیلی زود مورد توجه قرار گرفت و حتی از سوی مخاطب عام هم دیده شد و شهرتی بیشتر برای سالگادو به هم زد. از جشنواره کن تا جشنواره سن سباستین فیلم «نمک زمین» را تحسین کردند.
5. سلاطین جاده (King Of The Roads)
- بازیگران: رودیگر وگلر، هانس زیشلر
- محصول: 1976، آلمان غربی
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.6 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 100٪
این سومین فیلم از سهگانهی جادهای ویم وندرس و البته بهترین آنها است. داستان باز هم دربارهی آدمهای به ته خط رسیده و وادادهای است که رابطهای عجیب و غریب را با هم آغاز میکنند و تنها مسیر آنها هم جادهای بیانتها است که به محل زندگیشان تبدیل میشود. در این جا دو مرد به طور اتفاقی با هم آشنا شده و به اتفاق یکدیگر به دل جاده میزنند. یکی مکانیکی سیار است که از شهری به شهر دیگر میرود و پروژکتورهای سینما را تعمیر میکند و دیگری مردی بدبین که به تازگی از یک رابطهی عاشقانه خارج شده و هیچ مامنی و سرپناهی برای خود پیدا نمیکند.
فیلم زمانی نزدیک به سه ساعت دارد. در این مدت ویم وندرس به خوبی به زیر پوست شخصیتهایش نفوذ میکند تا در نهایت از تنهایی آنها، به تنهایی انسان مدرن برسد. از این طریق تصویری درخشان شکل میگیرد که هر آدمی در هر گوشهی دنیا میتواند با آن ارتباط برقرار کند.
4. رفیق آمریکایی (The American Friend)
- بازیگران: دنیس هاپر، برونو گانتز و لیسا کروزر
- محصول: 1977، آلمان غربی و فرانسه
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.4 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 91٪
مردی به نام تام ریپلی به همراه فردی جاعل، مشغول فروش نقاشیهای تقلبی است. او از این طریق درآمد خوبی دارد اما حضور یک شخص تبهکار همه چیز را به هم میریزد؛ او از تام میخواهد که آدمکش شود وگرنه همه چیز به هم خواهد ریخت. آن چه که این قصهی به ظاهر ساده را تماشایی میکند تعلیقی است که در لحظه لحظهی آن جریان دارد؛ تعلیقی که تفاوتی اساسی با فیلمهای آمریکایی و اروپایی هم دورهی خود دارد و میتوان آن را بطئی و آرام نامید. تصویر درخشانی که ویم وندرس از هامبورگ ارائه میدهد، پر از تضاد میان سفیدی و سیاهی است و همچنین هزارتوی اخلاقی شکل گرفته در این شهر، باعث میشود ریتم فیلم از بین نرود و مخاطب تا انتها چشم از پرده برندارد.
ویم وندرس فیلم «رفیق آمریکایی» را بر اساس کتاب «بازی ریپلی» به قلم پاتریشیا های اسمیت ساخته است. گرچه وندرس تا پیش از این فیلمهای مهمی ساخته بود اما این فیلم «رفیق آمریکایی» بود که نام او را بر سر زبانها انداخت. پایانبندی «رفیق آمریکایی» تا مدتها ذهن تماشاگرش را درگیر خواهد کرد.
3. تا پایان جهان (Until The End Of The World)
- بازیگران: ویلیام هرت، سولویگ دومارتان، سم نیل، رودیگر وگلر و مکس فون سیدو
- محصول: 1991، استرالیا، آلمان، فرانسه و آمریکا
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.8 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 89٪
«تا پایان جهان» یک فیلم علمی- تخیلی است. بهترین فیلم ویم ندرس پس از فروپاشی دیوار برلین و یک پارچه شدن آلمان هم محسوب میشود. داستان فیلم در آستانهی هزارهی سوم جریان دارد و باز هم مانند بسیاری از آثار دیگر ویم وندرس حال و هوایی جادهای دارد. زن و مردی تحت تعقیب هستند و از این سو به آن سو میروند. ظاهرا زمین در آستانهی یک فاجعه قرار گرفته. این زن و مرد هم در چنین شرایطی توانستهاند به دستگاهی دست یابند که رویاها را از حالتی ذهنی به شکل عینی و قابل دیدن در میآورد.
ویم وندرس چنین توانسته دنیایی فانتزی خلق کند که شاعرانه هم هست. نزدیک شدن به تجربهی زیستهی آدمی در آستانهی بروز یک فاجعهی بزرگ هیچگاه چنین ظریف و پر احساس از کار درنیامده است. ضمن این که بازی دو بازیگر اصلی فیلم یعنی ویلیام هرت و سولویگ دامارتان هم به بالا رفتن کیفیت نهایی فیلم کمک میکند.
2. بالهای اشتیاق/ زیر آسمان برلین (Wings Of Desire)
- بازیگران: برونو گانتس، سولوی دو مارتان و اتو زاندر
- محصول: 1987، آلمان غربی و فرانسه
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 8 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 98٪
ویم وندرس همواره به حال و هوای فانتزی علاقه داشته و این بهترین فیلم او در این وادی است. البته او از این حال و هوا به قصد ساختن جهانی شاعرانه استفاده میکند. در این جا او رنج انسان بودن را در کنار زیباییهایش به تصویر کشیده و از این تناقض به یک وحدت تصویری معرکه رسیده است. فرشتههایی با عمر جاودان وظیفه دارند که در تمام مدت به افکار انسانها گوش فرادهند و مواظب آنها باشند.
در حالی که دنیا روز به روز سریعتر میشود و آدمها از هم دورتر، انسانهای بیشتری هم دچار سردرگمی و افسردگی میشوند. این فرشتهها وظیفه دارند که از این استرس بکاهند و آرامش را در وجود آدمیان به وجود آورند. حال یکی از فرشتهها عاشق زنی زمینی میشود. اما مشکل این جا است که اولا او برای زن نامرئی است و دوم برخلاف زن عمری جاودان دارد. حال باید او از این امتیازات دست بکشد تا بتواند به وصال معشوق برسد. اما رسیدن به معشوق دردهای خودش را هم دارد.
1. پاریس، تگزاس (Paris, Texas)
- بازیگران: هری دین استنتون، ناستاسیا کینسکی و دین استاکول
- محصول: 1984، آلمان غربی و فرانسه
- امتیاز سایت IMDb به فیلم: 8.1 از 10
- امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 94٪
رسیدیم به بهترین و معروفترین فیلم ویم وندرس در تاریخ سینما. اثری دریغ آلود و پر احسلس و شاعرانه که باز هم مانند بسیاری از فیلمهای وندرس جادهای هم محسوب میشود و مانند تمام آن آثارش دربارهی سرگشتگی آدمی در جهان مدرن است. البته داستانی عاشقانه هم دارد؛ عشقی که کمتر چنین ظریف، پر از درد و البته با حسرت به تصویر درآمده است. باید به این نکته اشاره کرد که وندرس بهترین فیلمش را در آمریکا ساخته است.
تراویس اندرسون چهار سالی است که گمشده و کسی از وی خبر ندارد. او پسری هفت ساله دارد که نزد برادر کوچکترش زندگی میکند. تراویس به شکل ناگهانی در یک شهر مرزی پیدا میشود و نزد خانوادهاش بازمیگردد. اما مشکل این جا است که او عاشقانه زنش را که او هم گمشده، دوست دارد و نمیتواند نبودنش را تاب بیاورد و به همین دلیل به سمت جنون و دیوانگی حرکت میکند و این خطر وجود دارد که دوباره گم شود. او باید هر طور که شده همسرش را پیدا کند.
منبع: دیجیکالا مگ
source