رویدادهای نجومی در آسمان خرداد ۱۴۰۴؛ شب‌های آرام برای رصد ژرفای کیهان

کم‌کم فصل گرما با آسمان صاف از راه می‌رسد و چه بهتر که فرصت شب‌نشینی‌ها، برای رصد آسمان شب استفاده شود که در خرداد 1404 پدیده‌های زیبایی را به ویژه در اعماق آسمان برای علاقه‌مندان به همراه دارد.

نمی‌توان گفت که آسمان خرداد 1404 میزبان پدیده‌های رصدی زیادی است اما در این میان پدیده‌های نجومی زیبایی وجود دارد که می‌توانند گزینه‌ای مطلوب برای علاقه‌مندان به آسمان شب به شمار بروند.

رویدادهای نجومی آسمان شب خرداد 1404

پنج‌شنبه 1 خرداد

صبح پنجشنبه 1 خرداد هلال زیبای ماه که رو به کاهش است، گذر ماهانه‌ی خود را از کنار سیاراتی که در بالای افق شرقی آسمان تجمع کرده‌اند، آغاز خواهد کرد. این رویداد هنوز در مراحل ابتدایی است و تا روز بعد به وقت ایران به اوج خود می‌رسد.

جمعه 2 خرداد

حدود 20 دقیقه پس از طلوع ماه از شرق آسمان، نقطه‌ی برجسته و زرد رنگ زحل با فاصله‌ی 4.9 درجه یا به اندازه‌ی چند انگشت پایین سمت چپ آن قابل مشاهده خواهد بود. برای تماشای این هم‌نشینی باید سحرخیز باشید و ساعت 02:23 بامداد تا 04:30 نگاهتان به آسمان باشد. اگر از دوربین دوچشمی استفاده کنید، در حالی که آسمان صبحگاهی پیش از طلوع خورشید، کم‌کم روشن می‌شود می‌توانید نپتون را هم که به اندازه‌ی 2 درجه سمت چپ سیاره زحل قرار گرفته ببینید. هرچند رصد آن از عرض‌های جغرافیایی میانی شمالی چالش‌برانگیز خواهد بود.

مقارنه هلال ماه و زحل
Credit: Filipp Romanov

شنبه 3 خرداد

در آسمان خرداد 1404 ساعت 02:59 بامداد روز سوم می‌توانید مقارنه‌ی ماه را با سیاره‌ی درخشان زهره ببینید که تنها 3.4 درجه از هم فاصله دارند.

یک‌شنبه 4 خرداد

اگر سحرخیز باشید حدود ساعت 03:00 بامداد می‌توانید شاهد به خط شدن تماشایی ماه، ناهید و سیاره زحل باشید که در سمت شرق آسمان روی می‌دهد.

دوشنبه 5 خرداد

هلال باریک ماه ساعت 04:03 به آسانی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده خواهد بود. این هلال پایان ماه ذیقعده 1446 هجری قمری را نشان می‌دهد. در ساعت 05:07 صبح هم ماه با فاصله‌ی 359 هزار و 23 کیلومتر در حضیض مداری قرار می‌گیرد.

سه‌شنبه 6 خرداد

ساعت 06:32 صبح ماه نو روی می‌دهد که قابل مشاهده نخواهد بود اما شب هنگام و ساعت 19:35 می‌توان هلال اول ماه ذی‌الحجه را با چشم مسلح به سختی رصد کرد.

چهارشنبه 7 خرداد

پیش از غروب در ساعت 19:37 می‌توانید ماه را با فاصله‌ی 4.8 درجه در کنار سیاره‌ی مشتری ببینید که تا ساعت 20:27 هم قابل مشاهده خواهد بود.

پنج‌شنبه 8 خرداد

حدود 30 دقیقه پس از غروب خورشید، هلال رو به افزایش ماه در نزدیکی ستاره‌های دوقلوی صورت فلکی جوزا، یعنی «کاستور» (Castor) و «پولوکس» (Pollux) قرار خواهد گرفت و چند ساعت پس از غروب خورشید، در افق فرو می‌روند.

جمعه 9 خرداد

ساعت 07:42 سیاره‌ی عطارد در مقارنه‌ی خارجی با خورشید قرار می‌گیرد و بدین ترتیب در روزهای آینده وارد آسمان شامگاهی خواهد شد. هنگام غروب در 19:38 هم می‌توانید ماه را با جدایی زاویه‌ای 4.5 درجه در کنار ستاره‌ی پولوکس ببینید.

شنبه 10 خرداد

ماه و خوشه‌ی ستاره‌ای کندوی عسل (M44) در صورت فلکی «سرطان» (Cancer) از ساعت 21:01 تا 22:40 مقارنه‌ای جذاب را شکل می‌دهند که برای رصد آن به ابزار اپتیکی مانند دوربین دوچشمی یا تلسکوپ نیاز خواهید داشت.

یک‌شنبه 11 خرداد

ساعت 05:30 سیاره‌ی زهره با 45.9 درجه در بیش‌ترین کشیدگی غربی در آسمان صبحگاهی قرار می‌گیرد و با فاصله‌ی بیشتر از خورشید، زمان مناسب برای رصد آن از ساعت 02:49 تا 04:26 خواهد بود. علاوه بر این ساعت 19:39 هم می‌توانید ماه را با فاصله‌ی تنها 2.6 درجه در کنار سیاره‌ی سرخ منظومه‌ی شمسی، مریخ ببینید که تا ساعت 23:35 هم قابل مشاهده خواهد بود. تنها کمی پس از آن در ساعت 23:49 ماه با فاصله‌ی 4.4 درجه به نزدیک‌ترین فاصله با ستاره‌ای قلب‌الاسد می‌رسد. هرچند این رویداد از ساعت 19:39 قابل مشاهده است.

مقارنه ماه و مریخ
Credit: Christophe Lehenaff

دوشنبه 12 خرداد

در این شب قرص زهره از نگاه ناظر زمینی به نیمه می‌رسد که با تلسکوپ قابل مشاهده خواهد بود. امشب همچنین خوشه‌ی کروی بزرگ (M13) در صورت فلکی «هرکول» (Hercules) در موقعیت خوبی برای رصد قرار می‌گیرد.

سه‌شنبه 13 خرداد

ساعت 07:11 صبح تربیع اول ماه روی می‌دهد.

چهارشنبه 14 خرداد

زمان گذر سریع عطارد از میان صورت فلکی «ثور» (Taurus) فرا رسیده است که تا 16 خرداد هم ادامه دارد. برای رصد این سیاره زمان بسیار کمی پس از غروب خورشید فرصت دارید.

پنج‌شنبه 15 خرداد

ساعت 01:01 مقارنه‌ی زهره با سیاره‌ی کوتوله‌ی اریس روی می‌دهد که با استفاده از تلسکوپ قابل رؤیت خواهد بود. همچنین اگر به اجرام اعماق آسمان علاقه داشته باشید، شب هنگام خوشه‌ی ستاره‌ای مسیه 10 در صورت فلکی مارافسای در موقعیت خوبی برای رصد قرار دارد.

جمعه 16 خرداد

ماه و قلب‌الاسد پس از چند روز دوباره در آسمان خرداد 1404 به هم نزدیک می‌شوند و این بار از ساعت 19:42 که به فاصله‌ی 1.6 درجه‌ای می‌رسند تا 01:45 روز بعد قابل مشاهده خواهند بود.

ستاره قلب‌الاسد در صورت فلکی شیر
Credit: Space Telescope Science Institute

شنبه 17 خرداد

ساعت 14:12 ماه با فاصله‌ی 405 هزار و 553 کیلومتری در اوج مداری از زمین قرار می‌گیرد. ساعت 21:29 هم آغاز اختفای ستاره‌ی HIP69658 (از فهرست ستاره‌ای هیپارکوس) با ماه خواهد بود. در حالی که قدر این ستاره 5.5 و فاز ماه 89 درصد است و بدین ترتیب برای رصد این اختفا نیاز به ابزار رصدی خواهد بود.

یک‌شنبه 18 خرداد

ساعت 00:27 اختفای دیگری در انتظار ماه است و ستاره‌ی سی‌اس سنبله از قدر 5.8 در حالی با ماه وارد اختفا می‌شود که فاز ماه 89 درصد است و برای رصد آن‌ها به ابزار اپتیکی نیاز خواهید داشت.

دوشنبه 19 خرداد

در این شب رویداد نجومی خاصی روی نمی‌دهد اما همچنین فرصت مناسب برای رصد سیارات منظومه شمسی مانند مشتری و ناهید فراهم است.

سه‌شنبه 20 خرداد

ساعت 00:59 اختفای ستاره‌ی پی عقرب با ماه روی می‌دهد. این ستاره از قدر 2.9 و فاز ماه در این شب 98 درصد است بنابراین رصد این اختفا بدون ابزار اپتیکی ممکن نیست.

چهارشنبه 21 خرداد

با فاز ماه در شب گذشته، امروز ساعت 11:14 ماه کامل در آسمان روی می‌دهد.

پنج‌شنبه 22 خرداد

مریخ در نزدیکی ستاره‌ی درخشان «سماک اعزل» (Spica) در صورت فلکی «سنبله» (Virgo) قرار می‌گیرد و تقریبا با فاصله‌ی 2.2 درجه از هم دیده می‌شوند. این مقارنه‌ی نزدیک را می‌توانید در آسمان اوایل صبح ببینید به طوری که مریخ رنگ قرمز خود را به نمایش می‌گذارد و سنبله با نور آبی-سفید می‌درخشد. علاوه بر این، سیاره‌ی زهره هم در ساعات پیش از طلوع آفتاب در آسمان شرقی به صورت شاخصی دیده می‌شود.

جمعه 23 خرداد

پیش از طلوع آفتاب با استفاده از ابزار رصدی می‌توانید اورانوس را در نزدیکی خوشه‌ی پروین پیدا کنید. اما اگر با چشم غیرمسلح رصد می‌کنید، تماشای خود خوشه‌ی پروین به تنهایی هم خالی از لطف نخواهد بود.

شنبه 24 خرداد

آسمان شب نسبتا آرام خواهد بود و رویداد نجومی قابل توجهی را دربر نمی‌گیرد. با این وجود ماه با تقریبا 90 درصد روشنایی در اواخر شب طلوع خواهد کرد و می‌تواند فرصت خوبی برای عکاسی از آن با پدیده‌های زمینی باشد.

یک‌شنبه 25 خرداد

خوشه‌ی کروی NGC 6388 در صورت فلکی عقرب شب هنگام در موقعیت مناسبی برای رصد قرار خواهد گرفت.

دوشنبه 26 خرداد

خوشه‌ی ستاره‌ای باز پروانه (M6) هم در این شب موقعیت خوبی برای رصد دارد. این خوشه به صورت شاخصی در صورت فلکی عقرب قابل مشاهده است.

سه‌شنبه 27 خرداد

ساعت 01:12 پایان اختفای ستاره‌ی 45 دلو با ماه خواهد بود. قدر این ستاره 5.9 و فاز ماه هنگام اختفا 70 درصد است و بنابراین مانند دیگر اختفاهای این ماه، برای رصد آن به ابزار اپتیکی نیاز است. ساعت 10:30 هم سیاره‌ی عطارد در اقامت اول قرار می‌گیرد. همچنین در شامگاه و ساعت 20:18 می‌توانید مقارنه‌ی سیاره‌ی سرخ مریخ را با ستاره‌ی قلب‌الاسد ببینید در حالی که تنها 0.7 درجه از هم فاصله دارند و می‌توان این منظره را تا 22:53 تماشا کرد.

چهارشنبه 28 خرداد

تربیع آخر ماه در ساعت 22:49 روی می‌دهد.

پنج‌شنبه 29 خرداد

اوج مقارنه‌ی ماه و زحل با جدایی زاویه‌ای 2.3 درجه در ساعت 03:41 روی می‌دهد که از 00:38 تا 04:24 قابل مشاهده خواهد وبد.

جمعه 30 خرداد

خوشه‌ی ستاره‌ای باز M7 که با نام خوشه‌ی بطلمیوس هم شناخته می‌شود، در موقعیت مناسبی برای رصد قرار خواهد گرفت. این خوشه از درخشان‌ترین و برجسته‌ترین خوشه‌های باز در آسمان به شمار می‌رود که آن را به هدفی عالی برای رصد ستارگان تبدیل می‌کند.

شنبه 31 خرداد

ساعت 06:12 صبح خورشید در انقلاب تابستانی قرار می‌گیرد و فصل تابستان آغاز می‌شود. شامگاه در 20:44 هم سیاره‌ی عطارد با فاصله‌ی 5 درجه در کنار ستاره‌ی پولوکس حضور خواهد داشت که برای رصد آن‌ها فرصتی یک ساعته فراهم است.

سیارات در آسمان خرداد 1404

عطارد در این ماه از آسمان صبحگاهی به آسمان شامگاهی منتقل می‌شود  و در اواخر ماه درست پس از غروب خورشید در آسمان غربی قابل مشاهده است. به دلیل نزدیکی عطارد به افق و تابش خیره‌کننده‌ی خورشید، باید بلافاصله پس از غروب در جست‌وجوی آن باشید.

ناهید که پیش از طلوع آفتاب، آسمان شرقی را در سلطه‌ی نور درخشان خود دارد، به راحتی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است. این سیاره در خرداد ماه به بیشترین کشیدگی غربی خود می‌رسد و این موضوع باعث درخشش بیشتر آن هم می‌شود.

مریخ در آسمان عصرگاهی قابل مشاهده است و همان‌طور که انتظار می‌ردو به صورت یک نقطه نورانی مایل به قرمز دیده می‌شود. اگرچه با چشم غیرمسلح قابل مشاهده است، اما درخشندگی آن کم است و برای مشاهده‌ی جزئیات سطح آن به تلسکوپ نیاز خواهید داشت.

مشتری در این ماه شامگاهی است و سمت آسمان غربی قابل مشاهده است، اما با نزدیک شدن به درخشش خورشید، تماشای آن به طور فزاینده‌ای دشوار می‌شود و سرانجام از دید ناپدید می‌شود.

نمای نزدیک سیاره زحل
Credit: NASA/JPL/Space Science Institute

زحل هم در آسمان صبحگاهی بالای سیاره‌ی زهره به خوبی دیده می‌شود. اگرچه می‌توان آن را با چشم غیرمسلح در شرایط تاریک دید، اما استفاده از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ، دید آن را افزایش می‌دهد و به رصد حلقه‌های تماشایی آن کمک می‌کند.

اورانوس و نپتون به عنوان دورترین سیاره‌های منظومه شمسی، با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند اما با استفاده از تلسکوپ می‌توانید آن‌ها را مشاهده کنید. اورانوس صبحگاهی است و پیش از طلوع خورشید سمت شرق آسمان قابل مشاهده خواهد بود. نپتون هم صبحگاهی است و باید آن را در نزدیکی زحل جست‌وجو کنید.

سخن پایانی

آسمان خرداد 1404 آسمانی صاف و آرام را پیش روی علاقه‌مندان به آسمان شب می‌گذارد که هرچند پدیده‌های نجومی متفاوت و قابل توجهی ندارد اما فرصتی برای رصد اجرام اعماق آسمان با استفاده از ابزارهای نجومی فراهم می‌کند. بنابراین اگر قصد تهیه‌ی ابزار نجومی را دارید، این شب‌های آرام پیش از تابستان بهترین زمان تمرین رصدی است تا برای رویدادهای جذاب آسمان تابستان آماده شوید.

منابع: Space, EarthSky, Sky at Night, مجله نجوم