راز موفقیت فیلم «گناهکاران» چیست؟

در میان تمام دنباله‌ها، بازسازی‌ها و فرنچایزهایی که امروزه هالیوود را قبضه کرده‌اند، «گناهکاران» (Sinners) رایان کوگلر بزرگترین فیلم اوریجینال سال‌های اخیر است که ایده‌ای تازه به میدان می‌آورد. اینطور بگویم، «گناهکاران» این روزها در گیشه‌ی جهانی غوغا کرده و موفقیت آن تاکنون بی‌سابقه بوده است. این فیلم به محض اکران در ایالات متحده توانست از بازسازی لایواکشن «سفیدبرفی» (Snow White) دیزنی پیشی بگیرد و اگر «تاندربولتز*» (Thunderbolts*) مارول نبود، اکنون در صدر گیشه جای می‌داشت. فیلم «گناهکاران» با فروش ۴۸ میلیون دلاری کار خود را آغاز کرد، اما در هفته‌ی دوم اکران افت محسوسی نداشت و ۴۵ میلیون دلار در گیشه به دست آورد؛ به عبارت دیگر، «گناهکاران» کمترین میزان افت فروش را از زمان فیلم ۲۰۰۹ «آواتار» (Avatar) تجربه کرده که عملا در میان فیلم‌های با رده‌بندی بزرگسال بی‌سابقه است؛ چه رسد به فیلمی که ایده‌ای کاملا اوریجینال هم دارد.

چرا فیلم «گناهکاران» مورد توجه قرار گرفت؟

با این حال، عجیب نیست که «گناهکاران» به چنین موفقیت چشمگیری در گیشه دست پیدا کرده. مدت‌ها بود که بینندگان برای فیلم تازه‌ای لحظه‌شماری می‌کردند. هالیوود سال‌هاست با فیلم‌های ابرقهرمانی، بازسازی‌ها، بازراه‌اندازی‌ها و دنباله‌هایی اشباع شده که هیچ رنگ و بوی تازه‌ای ندارند و تنها بر عنصر نوستالژی مانور می‌دهند. در این میان فیلم‌هایی مثل «گناهکاران» و حتی «ماینکرفت» (A Minecraft Movie) پیدا می‌شود که مخاطبان خاص خود را دارد و در گیشه سروصدا به راه می‌اندازد. همزمان که دستاورد فیلم «ماینکرفت» فراتر از سرگرمی محض و چندتایی میمِ بامزه (Meme) نمی‌رود، «گناهکاران» رایان کوگلر یک فیلم خوش‌ساخت است که خلاف تمام پیش‌بینی‌ها اکنون با «تاندربولتز*» رقابت می‌کند. اما به جز کیفیت خود فیلم، علت موفقیت «گناهکاران» در چیست؟

ترکیب طلایی کارگردان و بازیگر

رایان کوگلر در «گناهکاران» ژانر وحشت گوتیک را با حال و هوای جنوب امریکایی، می‌سی‌سی‌پی دهه‌ی سی میلادی و موسیقی بلوز درهم‌آمیخته است. فیلم، که با زیرلایه‌هایی از تنش‌های نژادی و تحولات فرهنگی آغاز می‌شود، داستان دو برادر دوقلو به نام‌های اسموک و استک را دنبال می‌کند که نقش هردویشان بر دوش مایکل بی. جردن، دوستان گرمابه و گلستان رایان کوگلر، بوده است. دو برادر برای راه انداختن بیزینس خود به شهر زادگاهشان بازمی‌گردند، اما با تهدیدهای ترسناکی، آن هم از نوع خون‌آشامی‌اش مواجه می‌شوند.

با اینکه خون‌آشام‌های «گناهکاران» بین مخاطبان طرفدار پیدا کرده‌اند، اما این موجودات شب‌زنده‌دار همیشه بین بینندگان محبوب نبوده‌اند؛ به جز فیلم‌های فرنچایز «گرگ و میش» (Twilight)، عناوین خون‌آشامی، مخصوصا از نوع ترسناکشان، معمولا جایی در بین پرفروش‌ترین فیلم‌های گیشه ندارند. اما در «گناهکاران» نه‌تنها با یک فیلم خون‌آشامی سروکار داریم، بلکه داستان در پس‌زمینه‌ی فرهنگی سیاهپوستان اتفاق می‌افتد؛ مسئله‌ای که هالیوود حاضر به اعترافش باشد یا نه، اغلب اوقات مصداق دارد: فیلم‌ها با نقش اصلی مرد سفیدپوست در گیشه موفق‌ترند. اما رایان کوگلر و مایکل بی. جردن ثابت کرده‌اند که کاری با این قوانین و آمار ندارند.

فرقی ندارد که «بلک پنتر» (Black Panther) باشد یا «گناهکاران»، ترکیب کوگلر و جردن یک برگ برنده است که فیلم‌بازان هم، فارغ از ژانر و نژاد دوستشان دارند. در میان ده فیلم پرفروش دنیای سینمایی مارول، بعد از چهار تا فیلم «انتقام‌جویان» و یک «مرد عنکبوتی: راهی به خانه نیست» (Spider-Man: No Way Home)، فیلم «بلک پنتر» به کارگردانی رایان کوگلر در جایگاه ششم قرار دارد. می‌دانید که «بلک پنتر» هم یک فیلم سیاهپوست‌محور است که داستان ابرقهرمان کاملا تازه‌ای را روایت می‌کند و تازه این تنها فیلم مارول است که تاکنون نامزد جایزه‌ی بهترین فیلم مراسم اسکار شده است.

با نقدها و واکنش‌های عالی بینندگان و منتقدان، به نظر می‌رسد فیلم «گناهکاران» هم فاصله‌ی زیادی با افتخارات متعدد در فصل جوایز ندارد. این یک امر ثابت‌شده است که معمولا منتقدان به فیلم‌هایی که بینندگان می‌پسندند، نمره‌ی بالایی نمی‌دهند؛ قضیه برای «گناهکاران» اما متفاوت است. به قول «هالیوود ریپوتر»، «گناهکاران» را باید یک فیلم خط‌شکن دانست که از قوانین پیروی نمی‌کند؛ «گناهکاران» نه‌تنها امتیازات بالایی از منتقدانی از «هالیوود ریپوتر»، «ایندی وایر»، «امپایر مگزین» و «نیویورک تایمز» و غیره کسب کرده و به میانگین امتیاز ۹۷درصد در «راتن تومیتوز» رسیده، بلکه اولین فیلم با رده‌بندی سنی بزرگسال (R) است که در «سینمااسکور» (Cinema Score) امتیاز A را به دست آورده. نمره‌ی «سینمااسکور» نشان می‌دهد چقدر احتمال دارد بینندگان این فیلم را به دیگران معرفی کنند و باید بگویم که فیلم‌های ترسناک اغلب اوقات امتیازات به‌شدت پایینی در آن می‌گیرند.

امتیازات بالای «گناهکاران» نشان می‌دهد که مخاطبان از دیدن فیلم‌های کوگلر حسابی لذت می‌برند. فیلم‌های او هیچوقت عنصر سرگرم‌کننده بودن را فراموش نمی‌کنند؛ حتی اسپین‌آف «راکی»، یعنی «کرید» (Creed) هم، که مایکل بی. جردن را در نقش اصلی دارد، با نمره‌ی A در «سینمااسکور» از فیلم‌های محبوب بینندگان بوده است.

کوگلر با ساخت فیلم‌های ژانری هالیوودی، مثل درام ورزشی و بلاک‌باستر ابرقهرمانی بیگانه نیست، اما هرکدام از این عناوین، رنگ و بوی کاملا کوگلری دارند که محدود به چارچوب‌های ژانر نمی‌شوند؛ مثلا به «ماده» (The Substance) با بازی دمی مور نگاه کنید؛ یک فیلم ترسناک دیگر که به طرز غیرقابل پیش‌بینی در گیشه (و مراسم جوایز مختلف) سروصدا به راه انداخت؛ فیلمی که در نگاه اول آن را در ژانر وحشت بدن (Body Horror) می‌گنجانند؛ اما همزمان، یک کمدی انتقادی هم هست که به فرهنگ سلبریتی، تأکید کاپیتالیسم بر جوانی و حتی رفتار هالیوود با بازیگران زن خود می‌پردازد که با حضور دمی مور – ستاره‌ای که سال‌ها از سوی هالیوود کنار گذاشته شد – استعاره‌اش معنای تازه‌ای پیدا می‌کند. (خوب است بدانید با تمام تکاپوی فصل جوایز و سروصدایش در شبکه‌های اجتماعی، فیلم «ماده» در «سینمااسکور» نمره‌ی B گرفت.)

فیلم‌ کوگلر هم مثل «ماده» با زیرلایه‌های فراوان از ژانر مشخصی پیروی نمی‌کند؛ چه «بلک پنتر» باشد که نگاه تازه‌ای به مسائل نژادی ارائه می‌دهد، چه در «گناهکاران» که ژانر ترسناک خون‌آشامی با دغدغه‌های سیاهپوستان ترکیب شده و همزمان می‌توان آن را به‌عنوان یک فیلم تریلر گانگستری، یک فیلم موزیکال یا حتی درام تاریخی توصیف کرد؛ خلاصه، کوگلر در «گناهکاران» خود را محدود به چارچوب‌های ژانر نمی‌داند و چون داستانش از یک فرنچایز قدیمی ریشه نمی‌گیرد، بینندگان هم هیچ ایده‌ای از اینکه فیلم چطور پیش خواهد رفت ندارند.

رایان کوگلر همچنین یکی از معدود کارگردانان جوان است که استودیوها، دست او را در موضوعات فیلم‌هایش باز می‌گذارند و حاضرند بودجه‌ی زیادی به او بدهند. در اقدامی نامتعارف، شرکت «برادران وارنر» (Warner Bros) نه‌تنها بودجه‌ی ۹۰ میلیون دلاری به «گناهکاران» کوگلر تخصیص داده، بلکه در قراردادشان ذکر کرده که حقوق فیلم پس از ۲۵ سال به خود کوگلر برسد؛ امتیازی که حتی به استیون اسپیلبرگ هم نمی‌دهند! مثلا کوئنتین تارانتینو توانست حق فیلم‌اش، «روزی روزگاری در هالیوود» (Once Upon A Time In Hollywood) را به دست آورد؛ اما در نظر داشته باشید که رایان کوگلر یک کارگردان سیاهپوست ۳۸ ساله است و با «گناهکاران» یک فیلم ترسناک و البته کاملا شخصی ساخته است.

کوگلر درباره‌ی همین موضوع در مصاحبه‌ای با «آتلانتیک» (The Atlantic) گفته «گناهکاران» شخصی‌ترین فیلم اوست که خلاف عناوینی مثل «بلک پنتر» و «کرید» به هیچ فرنچایز و آی‌پی (IP) کاری ندارد که بخواهد پشت آن پنهان شود. می‌توان گفت «گناهکاران» گران‌ترین فیلم شخصی این روزهاست که با بودجه‌ی ۹۰ میلیون دلاری، ارزش تولیدی بالایی دارد و کوگلر هم کارگردانی است که به‌خوبی می‌داند کی و کجا باید از این بودجه استفاده کند؛ مثلا، «گناهکاران» تماما روی فیلم ۶۵میلی‌متری و در لوکیشن لوئیزیانا ساخته شده و در ایالات متحده و چند سینمای دیگر در اروپا اکران نسخه‌ی IMAX 70mm هم داشته است.

فیلم «گناهکاران» ارزش چندبار تماشا دارد

تجربه‌ی دیدن چندباره‌ی فیلم روی IMAX به کنار، «گناهکاران» به خاطر داستانش چندین بار ارزش تماشا دارد. در نگاه اول، «گناهکاران» یک فیلم ترسناک خون‌آشامی است که روی قدرت اجرای ستاره‌اش، مایکل بی‌. جردن مانور می‌دهد. اما در نگاهی دوباره، به بیوگرافی خود کوگلر از تجربه‌اش در کار در دنیای سینمایی مارول می‌ماند. مهم‌تر از آن، کنایه‌ای می‌زند به رویکردهای نژادپرستانه به موضوعات سیاهپوستان. با تمام این اوصاف، «گناهکاران» یک فیلم سرگرم‌کننده و خوش‌ساخت است که هرکسی، فارغ از اینکه دغدغه‌های نژادی دارد یا نه، موسیقی بلوز گوش می‌دهد یا نمی‌دهد، می‌خواهد لایه‌های زیرین فیلم را موشکافی کند یا نکند، می‌تواند از آن لذت ببرد.

این جزئیات و زوایای پنهان و آشکاری که کوگلر در فیلم گنجانده، باعث شده بینندگان بخواهند چندبار تماشایش کنند که «گناهکاران» را به یک بلاک‌باستر بلامنازع تبدیل کرده است. حتی اکران «تاندربولتز*» نیز، که پیش‌بینی می‌شد فروش «گناهکاران» را به‌شدت پایین بیاورد – مخصوصا که چندین اکران IMAX فیلم کوگلر حالا به «تاندربولتز*» اختصاص پیدا کرده‌اند – موجب توقف قطار موفقیت فیلم خون‌آشامی نشده است.

دلیل دیگری که فیلم را لایق چندین بار تماشا می‌کند ارجاعاتی است که کوگلر در جای‌جای فیلم گنجانده است. او اذعان داشته برای ساخت «گناهکاران» به منابع کلاسیک بسیاری رجوع کرده که برای پیدا کردنشان در فیلم لازم است چندباری آن را تماشا کنید؛ از کتاب «سیلمز لات» (Salem’s Lot) استیون کینگ گرفته، تا «از گرگ و میش تا سحر» (From Dusk till Dawn) رابرت رودریگز و فیلم کمتردیده‌شده‌ی او، «کادر آموزشی» (The Faculty) و حتی اپیزود ۲۳ فصل سه سریال «منطقه گرگ و میش» (The Twilight Zone) یعنی «آخرین مراسم جف مرتل‌بنک» (The Last Rites of Jeff Myrtlebank).

رایان کوگلر با «ایستگاه فروتویل» (Fruitvale Station)، «کرید» و «بلک پنتر» مایکل بی. جردن را به یک ستاره‌ی هالیوودی تبدیل کرد. حالا حضور جردن در فیلم کوگلر، تضمین می‌کند که صندلی‌های سینما برای «گناهکاران» پر شود. رایان کوگلر و مایکل بی. جردن با احتساب «گناهکاران» پنج همکاری موفق داشته‌اند که آن‌ها را به زوج طلایی تازه‌ی هالیوود تبدیل می‌کند؛ زوجی که یادآور ترکیب‌های درخشانی مثل اسپیلبرگ و تام هنکس، کریستوفر نولان و کیلین مورفی و مارتین اسکورسیزی و رابرت دنیرو هستند. اما موفقیت «گناهکاران» تنها به توانایی کوگلر و جردن صحه نمی‌گذارد، بلکه موفقیت بزرگی برای کل سیستم هالیوود به حساب می‌آید که نشان می‌دهد هرچقدر هم که تد ساراندوزِ نتفلیکس فکر کند عصر سینما به پایان رسیده، هنوز فیلم‌های کاملا اوریجینالی ساخته می‌شوند که می‌توانند مردم را به سینماها بکشانند.

منبع: دیجی‌کالا مگ