بهترین فیلم‌های وسترن ژاپنی که باید ببینید

فیلم وسترن ژاپنی؟ از کنار هم قرار گرفتن این سه واژه چه ترکیب غریبی به وجود می‌آید. بالاخره ژاپن یکی از شرقی‌ترین کشورهای دنیا است و ژانر وسترن هم داستانش در یکی از غربی‌ترین نقاط کره‌ی زمین اتفاق می‌افتد. اما برخلاف تصور اولیه ریشه‌های این دو فرهنگ مختلف و البته شکل و شمایل فیلم‌های ساخته شده بر اساس تاریخ این دو سوی دنیا بیش از آن چه که به نظر می‌رسند، نقاط اشتراک دارند. پر بیراه نیست اگر ادعا کنیم که سینمای وسترن اسپاگتی تحت تاثیر مسقیم فیلم‌های سامورایی (به ویژه شاهکارهای آکیرا کوروساوا) شکل گرفته اما این به آن معنا نیست که نمی‌توان آثاری در ژاپن پیدا کرد که به تمامی به ژانر وسترن تعلق داشته باشند. یعنی این تبادل فرهنگی فقط از سمت ژاپن به سمت آمریکا و غرب سرازیر نشده و این مسیر کاملا دو طرفه بوده است. در این فهرست سری به بهترین فیلم‌های وسترن ژاپنی زده‌ایم.

از سویی شیوه‌ی زندگی سامورایی‌ها بسیار شبیه به شیوه‌ی زندگی وسترنرها است. آن‌ها به ویژه اگر ارباب خود را از دست بدهند و به اصلاح همچون یک رونین سرگردان شوند، باید جوری گلیم خود را از آب بیرون بکشند که بسیار شبیه به آواره‌های بی‌نام و نشان غرب وحشی است که عمری را در دل دشت‌ها و بیابان‌ها سپری کرده‌اند و جز اسبی و سلاح خود هیچ نداشته‌اند. به همین دلیل هم نام برخی از بهترین فیلم‌های وسترن ژاپنی با کلمه‌ی «آواره» همراه شده تا بیشتر روی این نزدیکی دو فرهنگ تاکید کند.

اما بالاخره سینمای ژاپن در طول این سال‌ها سینمایی ژانرمحور بوده است. به این معنا که می‌شد هر فیلمی در آن جا ساخت و هر قصه‌ای را تعریف کرد. پس بعید نبود که در طول دهه‌ها علاقه‌مندان به سینمای وسترن سری به هفت‌تیرکش‌های غرب وحشی بزنند و داستان‌های بومی خود را با همان حال و هوا در دل همان دشت‌ها و صحراها تعریف کنند. می‌شد شهری شبیه به شهرهای نمادین سینمای وسترن ساخت، خیابانی در وسط، دو طرف ساختمان‌هایی چوبی، یک سالن، چند مغازه و تعدادی اسب که افسارشان به چوبی وصل شده است و البته مردانی بی‌تاب که پی دردسر می‌گردند. حال اگر ظاهر متفاوتی هم داشتند، اشکالی ندارد. اصلا خصوصیات سینمای ژانر همین است که اگر کلیشه‌ها درست رعایت شوند، دیگر اهمیتی ندارد که بقیه‌ی موارد چگونه اتفاق می‌افتند.

از سوی دیگر اگر با دقت به همین فهرست بهترین فیلم‌های وسترن ژاپنی بنگریم و فیلم‌های آن را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه خواهیم شد که قرابت بسیاری بین سینمای جیدای گکی ژاپنی یا همان فیلم‌های تاریخی سینمای آن کشور با ژانر وسترن وجود دارد. این قرابت‌ها تا به آن جا است که عملا از حضور سامورایی‌ها در شهرهای وسترن استفاده می‌شود یا سر و کله‌ی یک رونین در شهری در آمریکا پیدا شده و رقبای خود را که سلاح گرم دارند، از دم تیغ می‌گذراند. البته در این میان فیلم‌سازهایی هم مانند سیجون سوزوکی هم وجود دارند که راه خود را خیلی زود از تمام آن مولفه‌های آشنا جدا کرده و طرحی نو در می‌اندازند.

7. ملاقات شرق با غرب (East Meets West)

• کارگردان: کیهاچی اوکاموتو
• بازیگران: هیرویوکی سانادا، تاتسویا ناکادایی و کریستوفر مایر
• محصول: 1995، آمریکا و ژاپن
• امتیاز سایت IMDb به فیلم: 5.8 از 10
• امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: –

وسترن‌هایی که با محوریت سامورایی‌ها ساخته می‌شوند را وسترن سامورایی می‌نامند. داستان آن‌ها معمولا در آمریکا اتفاق می‌افتد و قهرمانش یک سامورایی یا رونین از ژاپن است که بنا به دلایلی سر از آمریکا و یک شهر غرب وحشی درآورده و حال با مشکلاتی دست در گریبان می‌شود که برای رفع آن‌ها نیاز به توانایی‌های رزمی خود دارد.

در عموم این فیلم‌ها شیوه‌ی مبارزه‌ی متفاوت سامورایی‌ها با همتایان وسترنر خود و همچنین منش و رفتار متفاوت آن‌ها به نقطه‌ی عزیمت اصلی داستان تبدیل شده و قصه را پیش می‌برد. متاسفانه تعداد فیلم‌های خوب این چنین در دنیا چندان زیاد نیست. حتی معروف‌ترین آن‌ها که فیلمی به نام «آفتاب سرخ» (Red Sun) با بازی توشیرو میفونه، آلن دلون و چارلز برانسون است و البته محصول ژاپن نیست، چندان اثر دندان‌گیری از کار درنیامده است. یکی از نقاط قوت اصلی فیلم «ملاقات شرق با غرب» که ما را وا می‌دارد تا نامش را در فهرست بهترین فیلم‌های ژاپنی وسترن قرار دهیم، به بازی هیرویوکی سانادا باز می‌گردد. البته که دیدن هر چند کوتاه تاتسویا ناکادایی کهنه‌کار هم به جذابیت‌های آن می‌افزاید.

6. مکزیکی آواره (Mkishiko Mushuku)

• کارگردان: کوره‌یوشی کوروهارا
• بازیگران: جو شیشیدو، ریکو ساساموری و پاتریشیا کنده
• محصول: 1962، ژاپن
• امتیاز سایت IMDb به فیلم: 7.3 از 10
• امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: –

Mikishiko در زبان ژاپنی به معنای مکزیکی است. فیلم مورد بحث ما هم در خارج از ژاپن هم با نام (Mexico Wanderer) شناخته می‌شود. جو شیشیدو را باید مهم‌ترین بازیگر فیلم‌های وسترن ژاپنی دانست. البته او به همان اندازه در فیلم‌های یاکوزایی هم شهرت دارد و برخی از بهترین فیلم‌های یاکوزایی را بازی کرده است. اگر فیلم درجه یک سیجون سوزوکی یعنی «نشان شده برای کشتن» (Branded To Kill) را دیده باشید، حتما او را خواهید شناخت.

داستان فیلم «مکزیکی آواره» به عنوان یکی از بهترین فیلم‌های وسترن ژاپنی در مکزیک می‌گذرد و اصلا در آن جا هم فیلم‌برداری شده است. اگر به سال ساخت فیلم توجه کنید متوجه خواهید شد که زمان ساختنش چند سالی پیش از ساخته شدن مهم‌ترین فیلم‌های وسترن اسپاگتی است و داستانش تا حدود بسیاری هم به آن‌ها شبیه است. پس پر بیراه نیست که اگر علاوه بر فیلم‌های سامورایی محور ژاپنی، وسترن‌های تمام عیار آن‌ها را هم یکی از منابع الهام وسترن سازان ایتالیایی دهه‌ی 1960 میلادی در نظر بگیریم.

البته باید به این نکته توجه کرد که فیلم «مکزیکی آواره» بهترین فیلم وسترن ژاپنی جو شیشیدو نیست. در ادامه از او بیشتر خواهیم گفت. داستان فیلم هم درباره‌ی یک مرد ژاپنی است که به غرب می‌رود تا با یک دوست قدیمی تجدید دیدار کند اما آشنایی با زنی مسیر زندگی‌اش را عوض کرده و او را در خطر قرار می‌دهد.

5. گیتاریست آواره (The Wandering Guitarist)

• کارگردان: بوییچی سایتو
• بازیگران: آکیرا کوبایاشی، روریکو آسائوکو و جو شیشیدو
• محصول: 1959، ژاپن
• امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.4 از 10
• امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: –

«گیتاریست آواره» یک تفاوت اساسی با دیگر فیلم‌های فهرست بهترین فیلم‌های وسترن ژاپنی دارد. اگر فیلم‌های ابتدایی کارنامه‌ی رابرت رودریگز همچون «ال ماریاچی» (El Mariachi) یا «دسپرادو» (Desperado) را دیده باشید، متوجه خواهید شد که او از المان‌های بومی فرهنگ مکزیک کمک می‌گیرد تا فیلم‌هایی با حال و هوای وسترن در دورانی شبیه به عصر حاضر بسازد. از آن جایی که سینمای وسترن هم فقط ارتباطی تاریخی با یک دوران ندارد و داستان یک فیلم می‌تواند به تمامی در دنیای امروزی شکل بگیرد اما حال و هوایی وسترن داشته باشد، پس می‌توان چنین فیلم‌هایی را وسترن نامید.

فیلم «گیتاریست آواره» ‌هم چنین فیلمی است. از سمتی می‌توان نشانه‌هایی از سینمای یاکوزایی در آن دید اما چشم اندازها و حال و هوای حاکم بر اثر به تمامی وسترن است. سر و وضع شخصیت‌ها چندان به ژانر وسترن ارتباطی ندارد و قصه هم از سینمای جنایی به آن راه یافته. اما قطعا حین تماشا احساس خواهید کرد که با فیلمی شبیه به آثار رابرت رودریگز روبه رو خواهید شد. آن هم در چه سالی؛ سال 1959.

4. سوکی‌یاکی جنگوی غربی (Sukiyaki Western Django)

• کارگردان: تاکاشی میکه
• بازیگران: هیده‌آکی ایتو، کائوری موموئی و یوشینو کیمورا
• محصول: 2007، ژاپن
• امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.1 از 10
• امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: 56٪

«سوکی‌یاکی جنگوی غربی» می‌توانست در صدر فهرست بهترین فیلم‌های وسترن ژاپنی قرار بگیرد. تاکاشی میکه فیلمی ساخته که تمام نشانه‌های سینمای او هچنون خشونت، اکشن، جنون، شخصیت‌های نیمه دیوانه، تصویرپردازی ساختار شکن، فرار از کلیشه‌ها و ساختن دنیایی منحصر به فرد را در خود دارد. حضور کوتاه مدت کوئنتین تارانتینو در فیلم هم نشان می‌دهد که این ساختار گریزان از کلیشه‌ها از چه سرچشمه‌هایی جوشیده است.

داستان فیلم با غریبه‌ای آغاز می‌شود که به شهری بدون قانون می‌رسد که اعضای خشن دو گروه آن را می‌گردانند. این مرد در هفت‌تیرکشی قهار است و به همین دلیل هم سران هر دو دسته تمایل دارند او را استخدام کنند. مرد اما نقشه‌های دیگری در سر دارد و به زنی دل بسته است. اما نقشه‌های وی عمر چندانی پیدا نمی‌کنند و مجبور می‌شود دست به اقدام بزند. طبیعتا این قصه شما را به یاد شاهکارهای مهمی چون «یوجیمبو» (Yojimbo) و «به خاطر یک مشت دلار» (A Fistful Of Dollars) خواهد انداخت. اما گول این قصه را نخورید، با اثری کاملا متفاوت روبه رو خواهید شد که گرچه زبانش انگلیسی است، اما تا مغز استخوان فیلمی متعلق به سینمای ژاپن است.

3. مردی با یک شاتگان (Man With A Shotgun)

• کارگردان: سیجون سوزوکی
• بازیگران: هیده‌آکی ناتانی، ایزومی آشیکاوا و ایجی گو
• محصول: 1961، ژاپن
• امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.3 از 10
• امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: –

در مقدمه گفته شد که سیجون سوزوکی با دیگر کارگردانان فهرست بهترین فیلم‌های ژاپنی تفاوت دارد. او سینماگر مولفی بود که راه خودش را می‌رفت و کارهای دیگری، متفاوت با دیگران انجام می‌داد. از سویی دلبسته‌ی سینمای آمریکا بود و برخی از بهترین فیلم‌های جنایی ژاپنی یا همان فیلم‌های یاکوزایی را با الهام از آن‌ها ساخته است و از سوی دیگر به فرهنگ کشور خودش هم علاقه‌ی بسیار داشت. به همین دلیل هم او تلاش بسیاری می‌کرد که کلیشه‌های سینمای آمریکا را به نوعی بومی کند. اما این بومی کردن هم به شکلی کاملا استیلیزه شکل می‌گرفت که در تاریخ سینما نمونه ندارد.

هیچ فیلم‌سازی در دنیا شبیه به سیجون سوزوکی نیست. چرا که قصه‌های او مسیر خودش را می‌رود و لوکیشن‌ها در دل موقعیت‌هایی قرار گرفته که گویی از دل نقاشی به سینما راه یافته است. شخصیت‌ها هم رفتاری غریب دارند که هیچ ربطی به دنیای واقعی ندارد. داستان فیلم «مردی با یک شاتگان» درباره‌ی دو مرد است که به دهکده‌ای کوهستانی می‌رسند و ادعا می‌کنند که فقط برای شکار آن جا آمده‌اند. اما این ظاهر ماجرا است؛ آن‌ها قصد انتقام دارند.

2. انتقامجوی آواره (The Drifting Avenger)

• کارگردان: جونیا ساتو
• بازیگران: کن تاکاکورا، کن گودلت و جودیت رابرتس
• محصول: 1968، ژاپن
• امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.3 از 10
• امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: –

جونیا ساتو مانند سیجون سوزوکی کارگردان مهمی در سینمای یاکوزایی بود. سبک ویژه‌ی او را نداشت اما فیلم‌های موفق بسیاری ساخته بود. از آن جایی که کارگردانان ژانر در سینمای ژاپن کارگردانانی حرفه‌ای بودند که از پس همه نوع فیلمی برمی‌آمدند، این طبیعی است که ساتو بتواند در ژانر وسترن هم موفق باشد و یکی از بهترین فیلم‌های وسترن ژاپنی تاریخ سینما را بسازد.

در این جا با یک فیلم اکشن وسترن طرف هستیم که قهرمانش گویی از دل ژانر اکشن بیرون آمده و یک راست به فیلمی وسترن راه پیدا کرده است. داستان اثر در استرالیا می‌گذرد. مردی که از یک خاندان سامورایی است به همراه خانواده‌اش به استرالیا رفته و زندگی تازه‌ای را در دورانی که دیگر به سامورایی‌ها در ژاپن نیاز نیست، آغاز کرده است. اما آرامش او مقطعی است و او به زودی باید از توانایی‌های خود برای نجات خانواده‌اش استفاده کند و با نوع تازه‌ای از خشونت روبه گردد که در کشور خودش وجود ندارد.

1. جوی سریع (Quick Draw Joe)

• کارگردان: تاکاشی نومورا
• بازیگران: جو شیشیدو، ریکو ساساموری و سایوری یوشیناگا
• محصول: 1961، ژاپن
• امتیاز سایت IMDb به فیلم: 6.7 از 10
• امتیاز فیلم در سایت راتن تومیتوز: –

یان یکی فیلمی بود که سبب شهرت جو شیشیدو در عالم سینما شد و او را به عنوان قهرمان سینمای وسترن به ژاپنی‌ها شناساند. او در این ‌جا نقش جایزه‌بگیری را بازی می‌کند که سوار بر اسب به شهری وارد می‌شود؛ در حالی که مردی زخمی را با خود به همراه دارد. این مرد سارقی سابقه‌دار است که برای سرش جایزه‌ای تعیین شده و حال جو او را تحویل می‌دهد. اما این تمام ماجرا نیست و شهر خواب‌های دیگری برای او دیده است. جو در ادامه با سالن‌دار شهر و خواهر او آشنا می‌شود و قصه‌ی بهترین فیلم ژاپنی وسترن تاریخ سینما آغاز می‌گردد.

منبع: Collider