مالیات چیست

در عصر حاضر، مالیات به عنوان یک بخش اصلی از منابع تامین مالی هر کشور است. حکومت ها با استفاده از درآمدهای مالیاتی می توانند بخش عمده ای از خدمات عمومی کشور شامل توسعه زیرساخت ها، حمل و نقل، بهداشت، امنیت، عمران، آموزش و سایر نیازهای جامعه را فراهم کنند. همچنین هدف کلی مالیات تنها تامین منابع مالی کشور نیست؛ بلکه اهدافی نظیر کنترل تورم، توزیع عادلانه درآمد، تنظیم عدالت اجتماعی دارد. به طور کلی، وجود یک نظام مالیاتی کارآمد و عادلانه، نقش اساسی در رشد و پیشرفت هر کشور دارد و به حفظ ثبات اقتصادی و تحقق عدالت اجتماعی کمک می کند. در این مقاله قصد داریم، به تعریف مالیات، بررسی انواع آن و اهدافی که دنبال می کند بپردازیم.

تعریف مالیات

در پاسخ به سوال تعریف «مالیات چیست» می توان گفت مالیات نوعی پرداخت اجباری و قانونی است که توسط دولت به منظور تامین هزینه های عمومی از اشخاص حقیقی و حقوقی جامعه دریافت می شود. در صورت عدم پرداخت، یا فرار از پرداخت مالیات، طبق قوانین مصوب، جریمه های قانونی در پی دارد. رعایت قوانین مالیاتی، توسط شهروندان به رشد اقتصادی کشور و تامین رفاه عمومی کمک می کند.

اهداف مالیات

• تامین منابع مالی

اولین و مهم ترین هدف مالیات، افزایش درآمد جهت پوشش هزینه های دولت است. دولت ها برای ارائه خدمات عمومی نیاز به منابع مالی پایدار دارند. بنابراین مالیات به عنوان یک منبع درآمد ثابت، نقش مهمی در جهت تحقق اهداف اقتصادی و اجتماعی ایفا می کند.

یکی دیگر از اهداف مالیات کنترل تورم و تنظیم بازار است. به دولت امکان می دهد به طور موثر بر عرضه و تقاضا تاثیر گذار باشد و موجب تنظیم و ثبات نرخ ها و تعادل اقتصادی در بازار می شود. به این صورت، دولت می تواند با افزایش مالیات ها، تقاضا را کاهش دهد و فشار تورم را کنترل کند.

• بهبود عدالت اجتماعی

هدف بعدی مالیات، توزیع عادلانه منابع و کاهش نابرابری های اجتماعی است. دولت ها با اجرای سیاست های مالیاتی مناسب، می توانند در راستای جامعه ای عادلانه تر گام بردارند.

• حمایت از تولید داخلی

نقش مالیات در حمایت از تولید داخلی و اشتغال زایی بسیار حائز اهمیت است. دراین راستا دولت با کاهش نرخ مالیات بر تولیدکنندگان داخلی یا ارائه معافیت ها، زمینه اشتغال زایی و افزایش تولید را در کشور فراهم می کند.

انواع مالیات

مالیات به دو گروه مالیات های مستقیم و مالیات های غیر مستقیم تقسیم می شود. و هر یک از این گروه ها خود شامل زیر گروه های مختلفی هستند. این تقسیم بندی ها بر اساس معیارهای منبع درآمد انجام می شود. در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.

مالیات مستقیم

مالیات مستقیم، مالیاتی است که به طور مستقیم و بدون واسطه از اشخاص حقیقی و حقوقی با توجه به میزان درآمد حاصل از کسب و کار دریافت می شود. این مالیات بر پایه اطلاعات مالی دقیق مثل حقوق، سود یا دارایی اشخاص محاسبه می شود. برای شناسایی و پیگیری مالیات، هر فرد یا شرکت دارای یک کد مالیاتی منحصر به فرد است که از سوی سازمان امور مالیاتی صادر می شود و در تمامی امورهای مالی و تجاری مورد استفاده قرار می گیرد.

اگر شما هم جزو آن دسته از افراد هستید نمی دانید چقدر مالیات به شما تعلق گرفته است. می توانید به مقاله مشاهده سوابق مالیاتی با کد ملی مراجعه کنید تا اطلاعات کامل را کسب کنید.

انواع مالیات مستقیم

مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد، بر اساس میزان درآمدی که اشخاص حقیقی و حقوقی دارند تعیین می شود. معمولا با افزایش درآمد، نرخ مالیات نیز به صورت پلکانی افزایش می یابد.

• مالیات بر درآمد املاک

مالیات بر درآمد املاک و مستغلات (دارایی های غیر منقول) یکی از زیر مجموعه های مالیات مستقیم است که به درآمدهای حاصل از املاک تعلق می گیرد. این نوع مالیات شامل مالیات بر اجاره مغازه، مالیات سرقفلی، مالیات ساخت و فروش املاک، مالیات نقل و انتقال املاک می شود.

• مالیات بر درآمد حقوق

این مالیات از درآمد ناشی از حقوق ماهانه، مزایا و سایر دریافتی های کارکنان بر اساس تعرفه سازمان امور مالیاتی کشور دریافت می شود. محاسبه و پرداخت آن به عهده کارفرما بوده و کارکنان در این خصوص مسئولیتی ندارند. یکی از مواردی که مشمول مالیات بر درآمد حقوق می شود، مالیات عیدی است. برای آشنایی بیشتر با جزئیات و نحوه محاسبه این مالیات به صفحه محاسبه مالیات عیدی مراجعه کنید.

• مالیات بر درآمد مشاغل

این نوع مالیات، از درآمدهای حاصل از مشاغل آزاد (اصناف، کسبه)، پزشکان، وکلا، مربیان ورزشی و… بدست می آید.

• مالیات بر درآمد کشاورزی

نوعی از مالیات است که دولت از افراد کشاورز دریافت می کند. این مالیات از درآمد کلیه فعالیتهای کشاورزی شامل دامپروری، باغداری، مرغداری، بخش مراتع و جنگل، ماهیگیری و سایر فعایت های مرتبط با کشاورزی و دامی است.

• مالیات بر درآمد اتفاقی

مالیات اتفاقی به مالیاتی گفته می شود که در مواقعی که درآمدهای نقدی و غیر نقدی به صورت اتفاقی و غیر منتظره به فرد تعلق می گیرد، وضع می شود.

این مالیات از نوع مالیات بر درآمد است که به عنوان یکی از مهم ترین منبع درآمد دولت شناخته می شود. این مالیات از حقوق و مزایای کارمندان کسر می شود.

اگر می خواهید درباره میزان نرخ مالیات حقوق بدانید، کافی است روی لینک جدول مالیات حقوق کلیک کنید.

• مالیات تکلیفی

یکی دیگر از مالیات های مستقیم مالیات تکلیفی است که توسط کارفرما به اداره امور مالیاتی پرداخت می شود و برعهده مودی نیست.

• مالیات بر عملکرد

مالیات عملکرد در واقع زیر مجموعه مالیات بر درآمد است و بر اساس میزان سود خالصی است که سالانه، اشخاص حقوقی و حقیقی باید پرداخت کنند. این مالیات جزء مهم ترین نوع مالیات است که بر درآمد دولت تاثیر به سزایی دارد. مودیان مالیاتی موظف هستند هر سال اظهارنامه عملکرد خود را جهت محاسبه سود، تنظیم و در موعد مقرر ارسال کنند.

مالیات بر دارایی

اساس و مبنای مالیات بر دارایی بر پایه دارایی هایی است که اشخاص حقیقی و حقوقی در اختیار دارند توسط امور مالیاتی محاسبه و دریافت می شود. در ادامه به انواع مالیات بر دارایی اشاره می کنیم.

مالیات بر ارث، مالیاتی است که از اموال و دارایی های به جا مانده از متوفی اخذ می شود. به این صورت که پس از فوت فرد، در زمان انتقال دارایی ها و اموال او به وارث، مالیات باید پرداخت شود.

• مالیات حق تمبر

مالیاتی است که به ازای صدور اسناد و مدارک رسمی از قبیل قراردادها، اجاره نامه ها، اوراق و… از افراد تحت عنوان حق تمبر دریافت می شود. میزان نرخ مالیات با توجه به ارزش قرارداد یا سند تعیین می گردد. در بعضی موارد، ممکن است افراد از پرداخت مالیات معاف شوند. مثل : اموال متعلق به موسسات خیریه، اموال وقف شده، اموال مرتبط با فعالیت های فرهنگی و …

مالیات غیر مستقیم

مالیات هایی که بر اساس مصرف کالاها و خدمات اعمال می شود. این مالیات به طور غیر مستقیم به نرخ کالاها اضافه می شود و در نهایت توسط مصرف کنندگان نهایی پرداخت می گردد. این مالیات ها به طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می شوند :

مالیات بر مصرف

مالیات بر مصرف مالیاتی است که در هنگام خرید کالا و خدمات دریافت می شود. مثل خرید و فروش اتومبیل، خرید و فروش لوازم برقی، خرید پوشاک و لوازم آرایشی بهداشتی، خدمات رستوران ها، خدمات تفریحی و …

مالیات بر ارزش افزوده

مالیات ارزش افزوده مالیاتی است که در موقع خرید کالا و خدمات به خریدار تعلق می گیرد.

مالیات بر عوارض گمرکی

نوعی مالیات است که موقع عبور کالاها از مرزهای کشور اخذ می شود. هدف اصلی این مالیات، حمایت از تولید داخلی، مدیریت واردات و صادرات می باشد.

قوانین مالیاتی

در نظام مالیاتی، قوانین و مقررات شامل بخش نامه ها و اصلاحیه هایی هستند که ممکن است هر سال با توجه شرایط اقتصادی و سیاست های مالی، دستورالعمل های جدیدی برای آن ها صادر شود. پس آگاهی به قوانین مالیاتی می تواند افراد را از مشکلات حقوقی و مالی باز دارد و مانع تخلف مالیاتی شود. به علاوه به افراد کمک می کند تا از معافیت ها و تسهیلات مالیاتی بهره مند شوند.

قوانین مالیاتی در ایران به سه دسته تقسیم می شوند:

1. قانون مالیات مستقیم
2. قانون مالیات ارزش افزوده
3. قانون پایانه های فروشگاهی و سامانه مودیان

قانون مالیات مستقیم

یکی از مهم ترین قوانین مالیاتی ایران، قانون مالیات مستقیم است که در برخی موارد با عناوین دیگری مثل مالیات بر درآمد یا مالیات بر عملکرد نیز شناخته می شود. این قانون مجموعه ای از قوانین و مقررات است که مبنای اصلی آن، اخذ مالیات به صورت مستقیم از درآمد و دارایی های اشخاص حقیقی و حقوقی است. در اجرای قانون مالیات های مستقیم، در بسیاری از موارد اصول عدالت مالیاتی به طور کامل رعایت نمی شود، به گونه ای که برخی از مودیان با وجود درآمد بالا مالیات کمتری پرداخت می کنند، در حالی که افراد با درآمد کمتر ممکن است تحت فشار مالیاتی بیشتری قرار بگیرند.

در قانون مالیات های مستقیم دو تبصره در باب اول وجود دارد.

ماده ۱- اشخاص مشمول پرداخت مالیات مستقیم

• اشخاص حقیقی (افراد عادی) از قبیل: مغازه دارها، مالکان املاک، آرایشگرها و …
• اشخاص حقوقی (شرکت ها و موسسات)

نکته: اساس قانون مالیات های مستقیم ، جهت تعلق مالیات، محل کسب درآمد است نه تابعیت شخص. یعنی اگر یک فرد خارجی در ایران درآمدی کسب کند، مشمول پرداخت مالیات خواهد بود، همچنین افراد ایرانی که خارج از کشور درآمد دارند، مشمول این قانون قرار می گیرند.

ماده۲- اشخاص معاف از مالیات مستقیم

• وزارتخانه ها و موسسات دولتی
• دستگاه هایی که بودجه آنها به وسیله دولت تامین می شود
• شهرداری ها

قانون مالیات ارزش افزوده

مالیات ارزش افزوده نوعی مالیات غیر مستقیم است. در این قانون، مالیات مشمول افرادی است که در زمینه عرضه کالا، ارائه خدمات فعالیت دارند و کار واردات و صادرات انجام می دهند. به بیان دیگر، مالیاتی که در فرآیند خرید کالا توسط مصرف کننده پرداخت می شود. این مالیات به بهای کالا افزوده می شود و از سوی فروشنده دریافت می گردد. فروشنده موظف است مالیات دریافتی را در موعد مقرر به حساب دولت واریز نماید.

قانون مالیات فروشگاهی و سامانه مودیان

این قانون برای جلوگیری از تخلف های اقتصادی و فرار مالیاتی، ایجاد شفافیت اقتصادی توسط سازمان امور مالیاتی ایجاد شده است و از یک سامانه به نام سامانه مودیان، برای جمع آوری و ثبت اطلاعات فروش، صورتحساب های الکترونیکی استفاده می کند.

آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات امورمالیاتی

اگر در هر حوزه ای فعالیت اقتصادی دارید، آشنایی با اصول و مفاهیم مالیاتی برای شما یک امر ضروری است. امور مالیاتی شامل اصطلاحات تخصصی بسیاری است. آگاهی از مفاهیم مالیاتی می تواند به شما کمک کند تا قوانین مالیات را بهتر بشناسید و آن ها را به موقع و درست اجرا کنید؛ درنتیجه از بروز جرایم مالیاتی جلوگیری خواهد شد. در ادامه به مفاهیم مهم و پرکاربرد می پردازیم.

برگ اجرایی مالیات

برگ اجرایی مالیات یک سند رسمی است که از طرف سازمان امور مالیاتی کشور وضع شده است. زمانی که مودیان از پرداخت مالیات قطعی خود خودداری کنند. در این حالت اداره امور مالیات یک نامه ای جهت پرداخت اجباری بدهی صادر می کند که ممکن است با توقیف اموال همراه باشد. پس از ابلاغ برگ اجرایی، مودیان معمولاً به مدت ده روز فرصت دارند تا بدهی خود را پرداخت کنند یا در صورت وجود اعتراض، نسبت به آن اقدام قانونی انجام دهند.

برگ قطعی مالیات

برگ قطعی مالیات در واقع پس از بررسی و رسیدگی به اظهارنامه مالیاتی صادر می شود. یک سندی است که نشان دهنده ی تصمیم نهایی درباره مبلغ دقیق مالیات است که پرداخت آن قطعی است.

اظهارنامه مالیاتی

اظهارنامه مالیاتی یک گزارشی از درآمدها، هزینه ها، سود و زیان است که اشخاص حقیقی و حقوقی هر سال موظف هستند به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند. این گزارش به منظور محاسبه و پرداخت مالیات تنظیم می شود. برای ثبت اظهارنامه می توانید به صورت الکترونیکی از طریق سامانه امورمالیاتی انجام دهید. برای ثبت این اسناد هر مودی باید یک کد شناسایی منحصر به فرد داشته باشد که با عنوان اینتا کد شناخته می شود.

مالیات تصاعدی

نوعی مالیات است که در آن مبلغ مالیات با افزایش درآمد اشخاص بیشتر می شود. بنابراین افرادی که درآمد بالاتری دارند به نسبت آن مالیات بیشتری باید پرداخت کنند. این خود باعث عدالت اقتصادی میان اقشار مختلف جامعه می شود.

مالیات ابرازی

مالیات ابرازی به مالیاتی گفته می شود که میزان نرخ مالیات بر اساس اطلاعاتی است که مودی از طریق اظهارنامه به سازمان امور مالیاتی ارائه می دهد، تعیین می شود.

ذخیره مالیات

ذخیره مالیات به مبلغی اطلاق می شود که شرکت ها برای پوشش هزینه های مالیاتی آینده خود بر اساس قوانین مالیاتی در نظر می گیرند.

مالیات مقطوع صفر

به مالیاتی گفته می شود که دولت در یک شرایط خاصی مانند درآمد بسیار پایین، اعلام عدم فعالیت اقتصادی و موارد مشابه، میزان مالیات را برای مودیان به صورت مقطوع و صفر در نظر می گیرد. بنابراین مودی مشمول پرداخت هیچ گونه مالیاتی نخواهد بود.

مالیات علی الراس

مالیات علی الراس زمانی تعیین می شود که مودی مدارک و اسناد کافی برای محاسبه مالیات خود ارائه نمی دهد یا اصلا اظهارنامه ای پر نکند. در این صورت ممیزین مالیاتی بر اساس شواهد میزان مالیات را تخمین می زنند.

خالص مالیات

خالص مالیات، مقدار مالیاتی است که پس از کسر تخفیف ها، معافیت ها و مشوق های مالیاتی از مالیات محاسبه شده به دست می آید.

مالیات سرانه

نوعی مالیات است که مقدار آن ثابت است که بدون در نظر گرفتن میزان درآمد افراد، به صورت مساوی برای تمامی اقشار جامعه تعیین می شود.

مالیات تجمیعی

این مالیات همان طورکه از نامش پیداست، مالیات بر مجموع درآمدهای شخص در یک بازه زمانی مشخص اعمال می شود. در این روش به جای محاسبه جداگانه مالیات های مختلف، مجموع مالیات ها در نظر گرفته می شود.

سوالات متداول