سن و باروری؛ چگونه افزایش سن بر توانایی بارداری تاثیر می‌گذارد؟

بر اساس جدیدترین گزارش‌ها، نرخ زایمان در زنان ۴۰ تا ۴۴ ساله، ۴ درصد و در زنان ۴۵ سال و بالاتر، ۱۲ درصد افزایش یافته است. با این حال، بارداری در سنین بالا همچنان با خطراتی جدی همچون افزایش احتمال سقط جنین، دیابت بارداری، اختلالات کروموزومی جنین، زایمان زودرس و مرده‌زایی همراه است.

اطلاع از سن باروری نقش بسیار مهمی در تضمین سلامت فرزندان و تجربه یک بارداری بی‌خطر و سالم دارد. در این مقاله، به بررسی اهمیت توجه به سن باروری، نرخ احتمالی حاملگی در سنین مختلف و راهکارهای حفظ و افزایش قدرت باروری خواهیم پرداخت.

چرا سن باروری مهم است؟

سن، مهم‌ترین فاکتور بیولوژیکی تعیین‌کننده قدرت باروری در خانم‌ها به شمار می‌رود. عامل سن، بر قدرت باروری، کیفیت تخمک‌ها، داده‌های ژنتیکی تخمک، سلامت جنین و احتمال زایمان زودرس اثر می‌گذارد. به همین دلیل، توجه به سن باروری و برنامه‌ریزی مناسب در این زمینه برای خانم‌هایی که تصمیم به باردار شدن دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است.

ساعت بیولوژیکی زنان از ۲۰ سالگی تا ۴۰ سالگی چه تغییری می‌کند؟

اصطلاح «ساعت بیولوژیکی»، به کاهش طبیعی باروری زنان با افزایش سن اشاره دارد. در ادامه، به تجزیه و تحلیل قدرت باروری زنان بر اساس سن می‌پردازیم.

سال‌های اوج باروری (اواخر نوجوانی تا اواخر ۲۰ سالگی)

مطابق با تحقیقات، سال‌های اوج باروری برای زنان از اواخر دوران نوجوانی تا اواخر دهه ۲۰ سالگی تخمین زده می‌شود. در این بازه زمانی، احتمال باردار شدن در هر چرخه قاعدگی بر اساس آمار حدود ۲۵ درصد است. این مسئله تا حد زیادی به دلیل عملکرد مطلوب تخمدان‌ها در این سنین رخ می‌دهد. در این بازه سنی، تخمدان‌ها دارای بیشترین تعداد تخمک بوده و کیفیت این تخمک‌ها هم در بالاترین سطح خود قرار دارد. تخمک‌های زیاد و باکیفیت، احتمال لقاح موفق و بارداری را افزایش می‌دهند.

کاهش تدریجی باروری (۳۰ تا اوایل ۴۰ سالگی)

با شروع دهه ۳۰ سالگی، توانایی باروری در زنان روند کاهشی به خود می‌گیرد که این کاهش پس از رسیدن به سن ۳۵ سالگی شدت بیشتری پیدا می‌کند. آمارها نشان می‌دهد که نرخ باروری سالانه در دهه ۳۰ سالگی به حدود ۶۳ درصد و در دهه ۴۰ سالگی به حدود ۴۴ درصد می‌رسد.

دو عامل کلیدی در کاهش باروری در این بازه سنی، کاهش ذخیره تخمدانی و تغییرات هورمونی هستند. با کاهش تعداد و کیفیت تخمک‌ها، احتمال بارداری کاهش یافته و ریسک سقط‌ جنین و مشکلات ژنتیکی افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، تغییرات هورمونی می‌توانند باعث اختلال در تخمک‌گذاری شوند و شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) را تشدید کنند که بر قدرت باروری تاثیر منفی دارد.

باروری در اواخر ۴۰ سالگی و پس از آن؛ آیا هنوز ممکن است؟

احتمال بارداری بعد از ۴۵ سالگی بسیار پایین است و معمولا کمتر از ۳ تا ۴ درصد برآورد می‌شود. اگرچه باردار شدن در این سن غیرممکن نیست، اما برای افزایش شانس موفقیت، اغلب به فناوری‌های کمک‌باروری (ART) نیاز است. روش‌هایی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) می‌توانند به افرادی که به‌‌طور طبیعی قادر به باردار شدن نیستند، کمک کنند.

در گروه‌های سنی مختلف احتمال بارداری چقدر است؟

جدول زیر نرخ تقریبی بارداری طبیعی در هر ماه را برای گروه‌های سنی مختلف نشان می‌دهد:

همچنین، در جدول زیر، احتمال بارداری سالانه بر اساس گروه‌های سنی مختلف آورده شده است:

این داده‌ها نشان می‌دهند که با افزایش سن، شانس بارداری به‌ طور قابل‌ توجهی کاهش پیدا می‌کند.

نقش سن در سقط جنین

زنان در طول سال‌های باروری خود، از نوجوانی تا دوران یائسگی ممکن است دچار سقط جنین شوند. با این حال، با بالا رفتن سن مادر، به ویژه پس از ۳۵ سالگی، ریسک سقط جنین به طور چشمگیری افزایش پیدا می‌کند. علت اصلی این افزایش خطر در زنان مسن‌تر، افزایش احتمال وجود ناهنجاری‌های کروموزومی در تخمک‌های آن‌ها است.

نرخ سقط جنین در سنین مختلف

برای مادران زیر ۳۵ سال، احتمال وقوع سقط جنین نسبتا کم بوده و تقریبا ۱۵ درصد تخمین زده شده است. با ورود به بازه سنی ۳۵ تا ۴۵ سال، خطر سقط جنین افزایش یافته و بین ۲۰ تا ۳۵ درصد متغیر خواهد بود. در مادران بالای ۴۵ سال، این خطر به اوج خود رسیده و حدود ۵۰ درصد برآورد می‌شود.

میزان موفقیت IVF در گروه‌های سنی مختلف

IVF یک روش پیشرفته درمان ناباروری است که طی آن، تخمک و اسپرم در محیط آزمایشگاهی و تحت شرایط کنترل‌شده با هم ترکیب می‌شوند تا جنین تشکیل شود. پس از آن، جنین به رحم منتقل شده و فرآیند لانه‌گزینی و رشد جنین آغاز خواهد شد. میزان موفقیت این روش بسته به سن افراد متفاوت است که جزئیات آن را می‌توانید در جدول زیر مشاهده کنید:

درصد‌های ارائه شده به وضوح نشان می‌دهند که سن، یکی از عوامل کلیدی در تعیین میزان موفقیت روش درمانی IVF است.

باروری در سنین بالا چه خطراتی دارد؟

بارداری در سنین بالا با خطرات متعددی همراه است که از جمله خطرناک‌ترین آن‌ها موارد زیر هستند:

• افزایش احتمال بروز ناهنجاری‌های کروموزومی در جنین همچون سندرم داون
• افزایش خطر سقط جنین در زنان مسن‌تر
• ابتلا به فیبروم رحم و اندومتریوز
• افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌هایی نظیر دیابت و فشار خون بالا در مادر

باروری در سنین پایین چه خطراتی دارد؟

بارداری در سنین پایین (۱۰ تا ۱۹ سال) با خطراتی همراه است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• وزن کم نوزاد هنگام تولد
• زایمان دشوار به دلیل عدم تناسب سر جنین با لگن
• افزایش احتمال کم‌خونی و فشار خون بالا در مادر
• خطر کاهش رشد جنین درون رحم
• زایمان زودرس
• سقط جنین
• افزایش احتمال ابتلا به عفونت رحم پس از زایمان (اندومتریت) و عفونت‌های سیستمیک

چگونه می‌توان احتمال باروری سالم را بهبود بخشید؟

برای حفظ و بهبود قدرت باروری، روش‌های مختلفی وجود دارند که در ادامه به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت:

تغییرات سبک زندگی برای بهبود باروری

کیفیت تخمک تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که مهم‌ترین آن‌ها سبک زندگی است. یکی از مهم‌ترین اقدامات برای تغییر سبک زندگی، اصلاح رژیم غذایی خواهد بود. در این راستا، توصیه می‌شود که مصرف چربی‌های ترانس و پروتئین حیوانی کاهش یافته و در مقابل، مصرف چربی‌های تک‌غیراشباع، پروتئین گیاهی، غذاهای با شاخص گلیسمی پایین، غذاهای پرفیبر و لبنیات پرچرب افزایش یابد.

علاوه‌بر تغذیه، فعالیت بدنی منظم هم نقش مهمی در تنظیم هورمون‌های موثر بر تخمک‌گذاری و بارداری دارد. همچنین، استرس بالا یکی از عواملی است که می‌تواند باروری را کاهش دهد؛ بنابراین مدیریت استرس می‌تواند به بهبود عملکرد سیستم تولید مثل کمک کند.

فریز کردن تخمک و حفظ باروری

یکی از روش‌های موثر برای حفظ توانایی باروری در زنان، فریز کردن تخمک‌ها است. انجام این عمل در دهه‌ ۲۰ زندگی، به دلیل کیفیت بالای تخمک‌ها، بیشترین شانس موفقیت در بارداری را به همراه دارد. تعداد تخمک‌های لازم برای فریز و درصد احتمال موفقیت در گروه‌های سنی مختلف، به شرح زیر است:

• زنان زیر ۳۵ سال: با فریز کردن حدود ۱۵ تخمک بالغ، تقریبا ۸۰ درصد احتمال بارداری و تولد نوزاد زنده وجود دارد.
• زنان بین ۳۵ تا ۳۷ سال: با فریز کردن ۲۰ تخمک بالغ، تقریبا ۸۰ درصد احتمال بارداری موفق وجود دارد.
• زنان بین ۳۸ تا ۴۰ سال: با فریز کردن ۳۰ تخمک بالغ، تقریبا ۷۵ درصد امکان بارداری موفق وجود دارد.

این داده‌ها نشان می‌دهند که فریز کردن تخمک در سنین پایین، احتمال بارداری را افزایش می‌دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده علائم هشداردهنده ناباروری مرتبط با سن همچون عدم بارداری پس از تلاش‌های مکرر، نامنظم بودن دوره‌های قاعدگی، خونریزی‌های شدید و دردناک در دوران قاعدگی یا توقف کامل قاعدگی، باید فورا به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه کرد.

بهترین زمان مراجعه به دکتر زنان و زایمان، هنگامی است که پس از یک سال تلاش برای بارداری، نتیجه‌ای حاصل نشود. در زنان بالای ۳۵ سال، این مدت به شش ماه کاهش پیدا می‌کند.

اگر علائم مشکوک به ناباروری دارید، همین حالا برای دریافت مشاوره از دکتر زنان و زایمان آنلاین در سایت دکتردکتر اقدام کنید.

افزایش سن و باروری؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

در این مقاله، به اهمیت سن باروری در موفقیت بارداری پرداختیم و روند تغییرات باروری در سنین مختلف را بررسی کرده‌ایم. همچنین، به روش‌هایی برای افزایش شانس بارداری و زمان مناسب مراجعه به پزشک جهت ارزیابی وضعیت باروری پرداخته‌ایم. اگر قصد بارداری دارید و می‌خواهید ابتدا وضعیت باروری خود را ارزیابی کنید، می‌توانید با استفاده از خدمات رزرو آنلاین نوبت دکتر در سایت دکتردکتر، از بهترین متخصصان این حوزه وقت ملاقات دریافت کنید.