در فیلم سایبرپانکی Strange Days محصول سال ۱۹۹۵، شخصیت‌ها دستگاه‌هایی را به سر خود می‌بندند که خاطرات و احساسات آن‌ها را ضبط می‌کند تا بعداً بتوانند آن‌ها را یا خودشان یا دیگران مجدداً تجربه کنند. در حالی که این فیلم از نظر تکنولوژی جلوتر از زمان خود بود و در زمان آغاز هزاره‌ی جدید اتفاق می‌افتد و ما هنوز چنین فناوری عجیبی نداریم، از فرمتی برای ذخیره‌ی اطلاعات استفاده می‌کرد که در آن زمان، حداقل در سال 1995، گران بود. در واقع در این فیلم، خاطرات روی مینی‌دیسک‌ها ضبط می‌شدند.
شاید بگویید که این فیلم که با بازی ریف فاینس (Ralph Fiennes)، آنجلا باست (Angela Bassett) و ژولیت لوئیس (Juliette Lewis) و به نویسندگی مشترک جیمز کامرون (James Cameron) ساخته شده بود، تبلیغ ضعیفی برای مینی‌دیسک سونی بود. این فیلم در گیشه شکست خورد و دستگاهی که در فیلم استفاده می‌شد، به هیچ وجه کاربرد مثبتی از مینی‌دیسک را نمایش نمی‌داد، اما فیلم به نوعی محصول سونی را جذاب کرد. در سال‌های پیش از تسلط حافظه‌های حالت جامد یا همان SSD، ایده‌ی حمل داده‌ها روی دیسک‌های کوچک، احساسی از آینده داشت و برای بسیاری از افراد، هنوز هم این حس وجود دارد.
داستان مینی‌دیسک
سونی در سپتامبر ۱۹۹۲ مینی‌دیسک را معرفی کرد. این در زمانی بود که کاست‌های ساده که فراموش نکنیم، هرگز اساسا برای گوش دادن به موسیقی طراحی نشده بودند! هنوز نیروی غالب در زمینه صدای قابل حمل بودند. سی‌دی‌ها در خانه محبوب بودند، اما سی‌دی پلیرهای قابل حمل هنوز گران و حجیم بودند. زمان برای ظهور یک رسانه‌ی صوتی جدید مناسب به نظر می‌رسید و چه کسی بهتر از شرکتی که صنعت صدای قابل حمل را با معرفی واکمن در سال ۱۹۷۹ از نو تعریف کرده بود؟
سونی MZ-N505 نمونه‌ی خوبی از یک مینی‌دیسک پلیر میان رده‌ی مقرون به صرفه است که پشتیبانی از NetMD دارد و یک باتری قلمی برای آن کافیست.
مینی‌دیسک ویژگی‌های بسیاری داشت. دیسک‌ها نه تنها کوچک و قابل حمل بودند، بلکه می‌توانستند به همان اندازه‌ی سی‌دی صدا را ذخیره کنند اما با یک نکته‌ی کلیدی دیگر نیز وجود داشت. دیسک‌های خام به کاربران اجازه می‌دادند تا آلبوم‌های خودشان را ضبط کنند، بسیار شبیه به نوارهای میکس‌تیپ که در دوران کاست‌ها محبوب بودند. بیشتر پخش‌کننده‌های مینی‌دیسک قابلیت ضبط داخلی داشتند و به کاربران این امکان را می‌دادند تا معمولاً به صورت زنده ضبط کنند و سپس به صورت دستی نام آهنگ‌ها را اضافه کنند. این فرآیندی زمان‌بر بود اما در مقایسه با گزینه‌های موجود در آن زمان، حس آینده را القا می‌کرد. شایان ذکر است که مینی‌دیسک موفقیتی در سطح واکمن نداشت و نتوانست انتظارات سونی را برآورده کند. در سال ۲۰۱۰، سونی اعلام کرد که ۲۰۰ میلیون واکمن فروخته است. یک سال بعد، زمانی که تولید مینی‌دیسک را متوقف کرد، اعلام کرد که تنها ۲۲ میلیون دستگاه مینی‌دیسک پلیر فروخته است. جیک اسمیت (Jake Smith)، طراح وب و عاشق مینی‌دیسک می‌گوید:
نگاهی به گذشته نشان می‌دهد که مینی‌دیسک به خاطر قیمتش در غرب موفق نشد. اولین پخش‌کننده‌ی قابل حمل مینی‌دیسک ۷۵۰ دلار قیمت داشت که در حال حاضر حدود ۵۹۰ پوند می‌شود که آن را از دسترس عموم مردم خارج می‌کرد و تنها برای دوست‌داران جدی موسیقی و علاقه‌مندان به تکنولوژی مناسب بود. در بهترین قیمتش، باز هم حدود ۲۵۰ دلار قیمت داشت یعنی تقریباً ۲۰۰ پوند در حال حاضر. آلبوم‌های از پیش ضبط‌شده‌ی مینی‌دیسک هم کمکی به آن نکردند چرا که حدود ۱۶ تا ۲۰ پوند قیمت داشتند، در حالی که قیمت استاندارد یک سی‌دی ۱۲ تا ۱۴ پوند بود. در این سطح قیمت‌ها، وقتی که سی‌دی‌ها ارزان‌تر بودند و کاست‌ها در هر ماشین، اتاق و خوابگاهی بودند و به راحتی می‌شد آن‌ها را کپی و به اشتراک گذاشت، مینی‌دیسک جذابیتی نداشت. در واقع تجربه‌ی گوش دادن و به اشتراک گذاشتن موسیقی، گزینه‌ی کیفیت بالاتر را کنار زد.
برای اسمیت، جذابیت مینی‌دیسک بیشتر به یک رسانه‌ی خاص محدود می‌شد اما همین مسئله باعث شد که او به یک طرفدار همیشگی این رسانه تبدیل شود:
اولین مینی‌دیسک پلیر خود را که یک سونی MZ-R30 بود، در اواخر سال ۱۹۹۷ از فروشگاه Currys به صورت نو خریدم. من یک شغل تمام‌وقت به عنوان طراح چندرسانه‌ای داشتم و شروع به دانلود فایل‌های MP3 با کیفیت پایین و نرخ بیت کم از گروه‌های اسکا پانک مانند لس دن جیک (Less Than Jake) یا گروه‌های آلترناتیو راک مانند هاروی دنجر (Harvey Danger) از طریق اینترنت کرده بودم. شما نمی‌توانستید این نوع آلبوم‌ها را در بریتانیا خریداری کنید مگر از طریق واردکنندگان تخصصی، بنابراین امکان دانلود چند آهنگ با سرعتی در حدود ۳ کیلوبایت بر ثانیه! و ضبط آن‌ها روی مینی‌دیسک، مثل بهشتی برای علاقه‌مندان به تکنولوژی بود. کشف موسیقی در آن زمان بسیار هیجان‌انگیز بود. همین امر باعث شد که من با تعداد زیادی گروه جدید آشنا شوم و بیشتر از هر چیز دیگری در زندگی‌ام، مسئول جمع‌آوری عظیم سی‌دی‌هایم باشم.
علیرغم تبلیغات نسبتاً تهاجمی شرکت سونی، در حالی که مینی‌دیسک برای کاربرانی مانند اسمیت مناسب بود، بسیاری از مردم در غرب آن را نادیده گرفتند. با این حال، یکی از مناطقی که مینی‌دیسک در آن موفقیت بیشتری داشت، سرزمین مادری سونی یعنی ژاپن بود. اسمیت می‌گوید:
مینی‌دیسک در ژاپن به عنوان یک موفقیت در نظر گرفته می‌شود. سی‌دی‌ها در آنجا دو برابر گران‌تر بودند آن هم به دلیل قانونی که به صاحبان حقوق مالکیت معنوی اجازه می‌داد برای آثار جدید خود قیمت حداقلی تعیین کنند، بنابراین اجاره‌ی تعداد زیادی سی‌دی به قیمت یک سی‌دی نو و سپس ضبط آن‌ها بر روی مینی‌دیسک، باعث محبوبیت بسیار این رسانه در ژاپن شد. تا جایی که شرکت سونی و سایر تولیدکنندگان سخت‌افزار مینی‌دیسک به دادگاه کشیده شدند. متهمان از فروشگاه‌هایی که سی‌دی اجاره می‌دادند، به شدت حمایت می‌کردند تا فروش مینی‌دیسک‌ها ادامه پیدا کند.
با این حال، علاقه‌ی ژاپنی‌ها به مینی‌دیسک کافی نبود تا آن را به عنوان یک رسانه حفظ کند، و پیشرفت تکنولوژی سرانجام به پایان دوران این فرمت منجر شد. اسمیت با تأسف می‌گوید:
تا زمانی که قیمت مینی‌دیسک‌ها در اواخر دهه‌ی ۹۰ در غرب کاهش یافت، MP3 پلیرها شروع به رشد غیرقابل توقف خود کرده بودند.
به طرز جالبی، این موضوع تقریباً همزمان با تلاش سونی برای احیای مینی‌دیسک از طریق استاندارد NetMD رخ داد که عملاً دستگاه‌ها را به پخش‌کننده‌های MP3 تبدیل می‌کرد؛ دیسک‌ها حالا قادر بودند تا ۳۲ برابر تعداد بیشتری آهنگ به دلیل بهبود نحوه‌ی فشرده‌سازی ذخیره کنند. این موضوع باعث شد مینی‌دیسک تا اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ همچنان جذاب باشد، اما زمانی که آی‌پاد (iPod) عرضه شد، عملاً پایان کار مینی‌دیسک‌ها رقم خورد.
در حالی که اکثر مینی‌دیسک پلیرها قابل حمل بودند، برخی از دستگاه‌های خانگی نیز وجود داشت که که این فرمت را پشتیبانی می‌کرد.
وضعیت مینی‌دیسک در سال ۲۰۲۳
علیرغم محو شدن از خاطره‌ی بسیاری از مردم، هنوز هم کسانی هستند که به این فرمت علاقه‌مندند. اسمیت گفت:
از اواخر دهه‌ی ۹۰ هرگز استفاده از مینی‌دیسک را متوقف نکرده‌ام و ممکن است گاهی وقفه‌هایی در استفاده از آن‌ها داشته باشم، اما آن‌ها همیشه به نوعی حضور داشته‌اند. درست مثل کنسول بازی که ممکن است برای چند سال کنار گذاشته شود و بعد دوباره میل به بازی با آن پیدا کنید. اعتراف می‌کنم که علاقه‌ام به جمع‌آوری و استفاده از آن‌ها در ده سال اخیر افزایش یافته است.
سوال اساسی در اینجا این است که چرا باید مینی‌دیسک را به جای یک گوشی هوشمند با نصب اسپاتیفای (Spotify) انتخاب کنید، جایی که به مجموعه‌ی وسیع‌تری از موسیقی دسترسی دارید؟ به شکلی جالب، بسیاری از افراد بر این باورند که محدودیت‌های مینی‌دیسک همان چیزی است که این فرمت را در دوران مدرن جذاب می‌کند. اسمیت افزود:
متوجه شدم که هنگام پیاده‌روی‌های شبانه در انتخاب موسیقی دچار ناامیدی می‌شدم. این پیاده‌روی‌ها کمتر از یک ساعت طول می‌کشید و فرصت خوبی بود تا بدون حواس‌پرتی به موسیقی گوش کنم. وقتی در حال انتخاب موسیقی در آی‌پاد یا گوشی بودم، بعضی شب‌ها تا ۱۰ دقیقه از پیاده‌روی گذشته بود و هنوز نتوانسته بودم تصمیم بگیرم چه چیزی را گوش کنم. با مینی‌دیسک‌ها، من دستم را داخل جعبه می‌بردم و دو دیسک انتخاب می‌کردم و در واقع به آن چیز فیزیکی که برداشته بودم محدود می‌شدم. گاهی اوقات موسیقی با حالم سازگار نبود، اما کاری نمی‌شد کرد و دیسک دیگری را امتحان می‌کردم! این باعث می‌شد به مقدار زیادی از موسیقی‌هایی دوباره گوش فرا دهم که اگر می‌خواستم از آی‌پاد یا آیفون خود آن‌ها را مرور کنم هرگز به سراغشان نمی‌رفتم.
آلبوم‌های از پیش ضبط شده در دهه‌ی 90 تقریباً رایج بودند، اما شرکت‌های ضبط به دنبال فروش ناامیدکننده‌ی آن، این قالب را کنار گذاشتند. در نتیجه، این آلبوم‌ها اکنون قیمت‌های بالایی را در بازار آزاد دریافت کرده‌اند.
مینی‌دیسک، با دیسک‌های کوچکش، نمایانگر دورانی فراموش‌شده است که رسانه‌های فیزیکی در آن پادشاهی می‌کردند. کسانی که در دهه‌ی ۸۰ میلادی بزرگ شده‌اند، بدون شک به یاد می‌آورند که تبادل میکس‌تیپ‌ها با دوستان در مدرسه چقدر هیجان‌انگیز بود و کشف موسیقی به روشی شخصی‌تر از امروز بود، یعنی زمانی که الگوریتم‌ها تصمیم می‌گیرند آهنگ بعدی شما چه باشد. اسمیت می‌گوید:
پخش موسیقی از طریق لپ‌تاپ یا استریم کردن آن در گوشی، موسیقی را به شکلی ملموس نشان نمی‌دهد. فرآیند ضبط روی مینی‌دیسک، سپس وارد کردن دستی نام آهنگ‌ها با کنترل از راه دور قبل از NetMD، یک چیز جذاب بود. شما حتی می‌توانستید تا آخرین مرحله هم پیش بروید و برای دیسک‌ها طرح گرافیکی طراحی کنید. البته امروزه به ندرت این کار را انجام می‌دهم و ترجیح می‌دهم از یک دستگاه لیبل زن برای برچسب‌گذاری دیسک‌ها استفاده کنم!
و این تنها مربوط به دیسک‌ها نیست زیرا پخش‌کننده‌های مینی‌دیسک جذابیت بیشتری دارند. در دوران کوتاهی که تولید شد، مینی‌دیسک با طیف گسترده‌ای از دستگاه‌های پخش فقط خواندنی و دستگاه‌های پخش و ضبط ارائه شد. برخی از آن‌ها قابل حمل بودند، در حالی که برخی دیگر به عنوان اجزای سیستم‌های Hi-Fi یا درون سیستم‌های استریوی خودرو تعبیه می‌شدند و حتی در یک مقطع، پخش‌کننده‌های مینی‌دیسک برای خودروها هم وجود داشت. سونی همچنین مجوز این فناوری را به شرکت‌هایی مانند کنوود (Kenwood)، شارپ (Sharp) و آویا (Awia) داد تا پخش‌کننده‌های خود را تولید کنند. حتی با نگاه امروزی هم، این دستگاه‌های فشرده واقعاً شگفت‌انگیز هستند. اسمیت افزود:
این پلیرهای قابل‌حمل، واقعاً شگفتی‌های کوچکی هستند. اندازه‌ی آن‌ها کمی بزرگ‌تر از دو دیسک روی هم است، فنر درب و دکمه‌هایشان واقعاً جذاب هستند. چطور توانسته‌اند این همه فناوری خفن را در چنین محفظه‌ی کوچکی جا بدهند؟ درست مثل نینتندو (Nintendo)، سونی هم می‌دانست چطور دستگاه‌های خود را در ژاپن بفروشد و بین نسخه‌های مختلف سخت‌افزاری، تغییراتی کوچک اما بهبودهای تدریجی زیادی وجود دارد. در حالی که حساب اسپاتیفای دارم، اما میزان پاداش آن برای هنرمندان واقعا ناراحت‌کننده است و نرخ بیت هم برای هدفون‌های قابل حمل خوب است، اما من کیفیت بهتری را ترجیح می‌دهم. در واقع وقتی امکانش باشد سعی می‌کنم تا موسیقی بدون افت کیفیت را از بندکمپ (Bandcamp) بخرم و آهنگ‌ها را به مینی‌دیسک منتقل کنم. همچنین تعداد زیادی سی‌دی قدیمی از اوایل دهه‌ی ۹۰ دارم که مطمئنم هرگز روی سایت‌های استریم منتشر نمی‌شوند و اینکه بتوانم آن‌ها را در قالب رسانه‌ی فیزیکی داشته باشم، خوشحالم می‌کند.
سونی MZ-RH1 از نظر بسیاری بهترین مینی‌دیسک پلیر است.
شاید مهم‌ترین نکته این باشد که، علیرغم اینکه مینی‌دیسک یک فناوری ده‌ها ساله است، همچنان توانایی رقابت با رقبای مدرنش را دارد. اسمیت توضیح داد:
مینی‌دیسک‌ها صدای فوق‌العاده‌ای دارند؛ پردازش صوتی در این دستگاه‌های کوچک عالی است و برای من یک چشم‌انداز صوتی وسیع و غنی ایجاد می‌کند و تقریباً هیچ نشانی از نقص‌های صوتی در فشرده‌سازی آن با دستگاه‌های مجهز به ATRAC4 و Type-R مشاهده نمی‌شود. همان‌طور که گوشی‌های موبایل و پلیرهای قابل حمل ارزان‌تر شدند، قطعات داخلی‌شان معمولاً برای کاهش هزینه انتخاب شدند. آخرین آی‌پاد خوب مدل 5.5 با تراشه DAC ولفسون (Wolfson) بود. بعد از آن، کیفیت به طور محسوسی افت کرد. وقتی این را با نرخ بیت پایین اسپاتیفای ترکیب کنید، صدای شیرین و گوش‌نواز مینی‌دیسک دیگر نمی‌تواند نادیده گرفته شود.
ورود به دنیای مینی‌دیسک در جهان امروز
اگر این مطلب را تا اینجا خوانده و احساس می‌کنید که باید یک مینی‌دیسک پلیر بخرید، ابتدا مطمئن شوید که دستگاهی که می‌خرید، قابلیت ضبط داشته باشد وگرنه چیزی برای گوش دادن نخواهید داشت. پلیرهای قابل‌حمل دسته‌دوم با دیسک‌هایی که قابلیت ضبط مجدد دارند، به راحتی در eBay پیدا می‌شوند. دستگاه‌های جداگانه های‌فای نیز قابل‌دسترس هستند. برای لذت بیشتر از این سرگرمی جدید، حتماً دستگاهی را بخرید که از NetMD پشتیبانی کند که احتمالاً یک دستگاه قابل‌حمل خواهد بود. با یکی از این دستگاه‌ها می‌توانید آن را با یو‌اس‌بی به کامپیوتر خود متصل کرده و آهنگ‌ها همراه با عناوینشان را خیلی سریع‌تر منتقل کنید. اکنون به طرز شگفت‌انگیزی امکان انجام این کار از طریق یک اپلیکیشن تحت وب وجود دارد.
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که باتری‌های قابل شارژ به یک استاندارد تبدیل شده‌اند، اما متأسفانه بسیاری از دستگاه‌های فناوری که استفاده می‌کنیم، باتری‌های داخلی دارند و معمولاً امکان تعمیر و تعویض آن‌ها توسط کاربر وجود ندارد. این یکی دیگر از دلایلی است که مینی‌دیسک را جذاب می‌کند؛ اگرچه بسیاری از دستگاه‌ها دارای باتری‌های داخلی‌ای هستند که تهیه‌ی آن‌ها دشوار است، اما تقریباً همیشه قابل تعویض بوده و برخی از دستگاه‌ها حتی از باتری‌های قلمی معمولی استفاده می‌کردند. امروزه هنگام خرید یک دستگاه، بهتر است به این تفاوت‌ها توجه کنید.
البته بسیاری از دستگاه‌های پخش مینی‌دیسک از باتری‌های قلمی به عنوان منبع اصلی تغذیه استفاده نمی‌کنند و به جای آن از باتری‌های نازک‌تری به نام Gumstick استفاده می‌کنند. متأسفانه، برخی از مدل‌های پیشرفته‌تر سونی، باتری‌های سفارشی دارند و تهیه‌ی جایگزین برای آن‌ها ممکن است دشوار یا پرهزینه باشد. در مورد هزینه، حجم کم فروش آلبوم‌های مینی‌دیسک از پیش ضبط شده در آن زمان باعث شده که تقریباً همه‌ی آن‌ها بدون توجه به کیفیتشان به اقلام کلکسیونی تبدیل شوند. حتی آلبوم‌های خجالت‌آور دهه‌ی 90 نیز امروزه ممکن است دو، سه یا حتی چهار برابر قیمت اصلی خود به فروش روند.
شگفت‌انگیز است که احیای مینی‌دیسک حتی توجه‌ی هنرمندان و گروه‌های موسیقی مستقل را به خود جلب کرده است. موسیقیدانان از مینی‌دیسک به عنوان وسیله‌ای برای توزیع موسیقی خود به مخاطبان علاقه‌مند استفاده می‌کنند. در موج احیای مینی‌دیسک، می‌توانید گروه‌هایی را پیدا کنید که آخرین آلبوم‌های خود را روی مینی‌دیسک از طریق Bandcamp منتشر می‌کنند. در واقع گروه‌ها دسته‌هایی از مینی‌دیسک‌های نو یا قدیمی را خریداری می‌کنند و کاوری روی سطح دیسک قرار می‌دهند. دیدن این اتفاق واقعاً عالی است، اگرچه فروش کمی خواهند داشت.
مینی‌دیسک و پلی‌استیشن؛ یک رابطه‌ی خانوادگی؟
مینی‌دیسک و دیسک UMD
صحبت درباره‌ی مینی‌دیسک بدون اشاره به ارتباط آن با بازی‌های ویدیویی ناقص خواهد بود. زمانی که سونی در سال 2004 کنسول دستی پلی‌استیشن پرتابل را عرضه کرد، آن را با یک فرمت دیسک جدید به نام Universal Media Disc یا UMD همراه کرد. در حالی که UMD ویژگی ضبط نداشت، طراحی آن به وضوح یک تکامل از مینی‌دیسک بود. خود دیسک در یک قاب محافظ قرار داشت و خارج شدن دیسک به همان شیوه‌ای عمل می‌کرد که در بسیاری از دستگاه‌های مینی‌دیسک دیده می‌شد. سونی آشکارا از درس‌هایی که از مینی‌دیسک آموخته بود، در کنسول دستی خود استفاده کرده بود.
اگر هنوز در این فکر هستید که چرا کسی باید در سال 2025 پول خود را برای رسانه‌های نوری قدیمی خرج کند، پاسخ این سوال بستگی به این دارد که از یک دستگاه پخش موسیقی چه می‌خواهید. آیا راحتی استفاده از یک دستگاه مدرن‌تر مانند را می‌خواهید یا می‌خواهید کمی زمان صرف کنید و یک کتابخانه‌ی فیزیکی از موسیقی‌هایی که دوست دارید ایجاد کنید؟ اگر از دسته‌ی دوم هستید و از تلاش برای آن لذت می‌برید، به خاطر صبر و پشتکار خود پاداش خواهید گرفت. در واقع خرید این دستگاه‌ها تنها برای یک کلکسیونر آیتم‌های ناب فناوری توجیه دارد.
منبع: Time Extension
source