۶ نوع رایج اختلالات خوردن و علائم آن‌ها که باید بدانید

رابطه‌ی ما با غذا بسیار پیچیده‌تر از یک نیاز بیولوژیکی ساده است. غذا با فرهنگ، احساسات و حتی هویت ما گره خورده است. اما گاهی این رابطه مختل می‌شود و به جای لذت و تغذیه به منبع نگرانی، اضطراب و حتی رنج تبدیل می‌شود. اختلالات خوردن گروهی از بیماری‌های روانی هستند که با الگوهای غیرطبیعی خوردن و نگرانی بیش از حد در مورد وزن و اندام مشخص می‌شوند.

گرچه انواع مختلف اختلالات خوردن علائم مختلفی دارند، اما در هر کدام از این اختلالات تمرکز افراطی روی مسائل مربوط به غذا  خوردن وجود دارد و بعضی از آن‌ها با تمرکز بیش از حد روی وزن همراه هستند. با وجود اینکه کلمه‌ی «خوردن» در نام این اختلالات وجود دارد، باید بدانید که اختلالات خوردن چیزی فراتر از غذا هستند. این دسته از اختلالات شرایط پیچیده‌ی سلامت روان هستند که اغلب برای تغییر مسیرشان نیاز به مداخله‌ی متخصصان پزشکی و روانشناسی وجود دارد.

در این مطلب از دیجی‌کالا مگ به بررسی ۶ مدل از رایج‌ترین اختلالات خوردن می‌پردازیم تا با شناخت بهتر این آن‌ها، گامی به سوی سلامتی و آرامش برداریم.

۱. بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia nervosa)

بی‌اشتهایی عصبی اختلالی است که معمولا با علائم زیر همراه است:

• محدود کردن شدید کالری دریافتی که می‌تواند به شکل پرهیز از انواع خاصی از غذاها مشاهده شود.
• ترس شدید از افزایش وزن
• تصویر بدنی تحریف‌شده (اختلال در ادراک از بدن خود)

لازم است بدانید که وزن لزوما نشان‌ دهنده‌ی ابتلا به اختلالات خوردن نیست. مثلا در بی‌اشتهایی غیرمعمول (Atypical anorexia)، فرد ممکن است با وجود کاهش وزن قابل توجه، کمبود وزن نداشته باشد.

بی‌اشتهایی عصبی به طور رسمی به دو زیرگروه نوع محدودکننده و نوع پرخوری و پاکسازی طبقه‌بندی می‌شود. افراد مبتلا به نوع محدودکننده صرفا از طریق رژیم غذایی، روزه‌داری یا ورزش بیش از حد وزن کم می‌کنند.

افراد مبتلا به نوع پرخوری و پاکسازی ممکن است مقدار زیادی غذا بخورند یا خیلی کم غذا بخورند. پاکسازی هم می‌تواند شامل استفراغ عمدی، مصرف ملین‌ها، مصرف داروهای ادرارآور یا ورزش بیش از حد باشد.

جالب است بدانید که در افراد مبتلا به این اختلال علائم وسواس فکری-عملی (Obsessive-compulsive symptoms) هم وجود دارد. مثلا بسیاری از افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی دائما در فکر غذا هستند. حتی بعضی از آن‌ها ممکن است به‌طور وسواسی دستور غذا جمع‌آوری کنند یا غذا احتکار کنند.

همچنین ممکن است این افراد با غذا خوردن در مکان‌های عمومی مشکل داشته باشند و تمایل شدیدی به کنترل محیط خود داشته باشند، که این موضوع توانایی آن‌ها را برای رفتارهای خودجوش را محدود می‌کند.

با گذشت زمان ممکن است افراد مبتلا به بی‌اشتهایی عصبی دچار شکنندگی در مو و ناخن، نازک شدن استخوان‌ها و ناباروری شوند. در موارد شدید، بی‌اشتهایی عصبی می‌تواند منجر به نارسایی قلبی، مغزی یا چند اندامی و حتی مرگ هم بشود.

۳۵ %

۱۱۹,۰۰۰

۷۷,۳۵۰ تومان

۲. پراشتهایی عصبی (Bulimia nervosa)

افراد مبتلا به پراشتهایی عصبی معمولا مقدار زیادی غذا را در مدت زمان محدودی می‌خورند. یک دوره‌ی پرخوری معمولا تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که فرد به‌طور دردناکی احساس سیری کند. این افراد ممکن است در طول پرخوری احساس کنند که نمی‌توانند جلوی غذا خوردن را بگیرند یا میزان غذای مصرفی خود را کنترل کنند.

پرخوری می‌تواند با هر نوع غذایی اتفاق بیفتد اما معمولا با غذاهایی رخ می‌دهد که فرد بیشتر از دیگر غذاها از مصرف آن‌ها اجتناب می‌کند. افراد مبتلا به پراشتهایی عصبی بعد از پایان پرخوری، تلاش می‌کنند تا برای جبران کالری مصرفی و تسکین ناراحتی معده، پاکسازی کنند.

رفتارهای رایج پاکسازی شامل موارد زیر می‌شود:

• استفراغ عمدی
• روزه‌داری
• استفاده از ملین‌ها
• استفاده از داروهای ادرارآور
• استفاده از تنقیه
• ورزش بیش از حد

جالب است بدانید که علائم در این اختلال می‌تواند بسیار شبیه به علائم بی‌اشتهایی عصبی از نوع پرخوری یا پاکسازی باشد.

۲۲ %

۱۲۳,۰۰۰

۹۵,۹۴۰ تومان

عوارض جانبی پراشتهایی عصبی

• التهاب و درد گلو
• تورم غدد بزاقی
• ساییدگی مینای دندان
• پوسیدگی دندان
• رفلاکس اسید معده
• سوزش معده و روده
• کم‌آبی بدن

پراشتهایی عصبی می‌تواند در موارد شدید، سطح الکترولیت‌های بدن مثل سدیم، پتاسیم و کلسیم را از تعادل خارج کرده و همین موضوع باعث بروز سکته مغزی یا حمله‌ی قلبی در این افراد می‌شود.

۲۰ %

۱۲۹,۰۰۰

۱۰۳,۲۰۰ تومان

۳. اختلال پرخوری (Binge eating disorder – BED)

اختلال پرخوری معمولا شامل خوردن مقدار زیادی غذا می‌شود که به سرعت و به صورت پنهانی مصرف می‌شود و تا زمانی که به فرد به شکل ناراحت‌کننده‌ای احساس سیری دست بدهد، ادامه دارد. بعد از مصرف غذا وقتی فرد به رفتار خود فکر می‌کند ممکن است درگیر احساس پریشانی، احساس شرمندگی، انزجار یا احساس گناه شود.

افراد مبتلا به اختلال پرخوری علائمی مشابه پراشتهایی عصبی یا بی‌اشتهایی عصبی دارند. این علائم شامل خوردن مقدار زیادی غذا در دوره‌های زمانی نسبتا کوتاه و احساس عدم کنترل روی رفتار خود در طول این دوره‌ها است. با این حا، افراد مبتلا به اختلال پرخوری کالری دریافتی خود را محدود نمی‌کنند یا از رفتارهای پاکسازی مثل استفراغ یا ورزش بیش از حد بعد از یک دوره پرخوری هم استفاده نمی‌کنند.

افراد مبتلا به اختلال پرخوری ممکن است غذاهای فوق فرآوری‌شده (Ultra-processed foods) بیشتری نسبت به غذاهای کامل مصرف کنند. همین موضوع می‌تواند خطر عوارضی مثل بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ را در بین آن‌ها افزایش دهد.

۲۰ %

۹۹,۰۰۰

۷۹,۲۰۰ تومان

۴. پیکا (Pica)

پیکا شامل خوردن چیزهایی است که غذا محسوب نمی‌شوند و ارزش غذایی ندارند اما فرد از مصرف آن‌ها لذت می‌برد. بعضی از موادی که این دسته از افراد مصرف می‌کنند شامل موارد زیر می‌شود:

• یخ
• خاک
• گچ
• صابون
• کاغذ
• مو
• پارچه
• پشم
• سنگریزه
• مواد شوینده‌ی لباس
• نشاسته‌ی ذرت

البته اگر مصرف این مواد غذایی جزئی از فرهنگ یا آئین‌های آن منطقه باشد، نمی‌توان فرد را درگیر اختلال پیکا به حساب آورد. پیکا بیشتر در افرادی دیده می‌شود که در شرایط دشوار هستند و این اختلال بر عملکرد روزانه‌شان تاثیر می‌گذراد. شرایط ذکر شده در لیست زیر نمونه‌ای از شرایط رایج هستند:

• ناتوانی ذهنی
• شرایط عصبی-رشدی مثل اختلال طیف اوتیسم
• شرایط سلامت روان مثل اسکیزوفرنی

همچنین افراد مبتلا به پیکا ممکن است در معرض خطر بیشتری در ارتباط با ابتلا به مسمومیت، عفونت‌های مختلف، آسیب‌های روده و کمبودهای غذایی باشند. این نکته را نباید فراموش کرد که بسته به موادی که خورده می‌شوند، پیکا می‌تواند کشنده باشد.

۲۰ %

۱۰۶,۰۰۰

۸۴,۸۰۰ تومان

۵. اختلال نشخوار (Rumination disorder)

اختلال نشخوار زمانی رخ می‌دهد که فرد به طور معمول غذای قبلا جویده و بلعیده شده را دوباره بالا آورده، دوباره می‌جود و سپس دوباره آن را می‌بلعد یا تف می‌کند. این فرآیند معمولا ظرف ۳۰ دقیقه بعد از غذا خوردن اتفاق می‌افتد. در نوزادان اختلال نشخوار معمولا بین ۳ تا ۱۲ ماهگی ایجاد می‌شود و اغلب خود به خود برطرف می‌شود. در کودکان و بزرگسالان مبتلا به این بیماری، درمان می‌تواند راه حل مناسب برای رهایی از اختلال باشد.

به یاد داشته باشید که اگر این موضوع در نوزادان برطرف نشود، می‌تواند منجر به کاهش وزن و سوءتغذیه شدید و در بعضی موارد می‌تواند منجر به مرگ شود. همچنین ذکر این نکته ضروری است که بزرگسالان مبتلا به این اختلال ممکن است میزان غذای مصرفی خود را، مخصوصا در مکان‌های عمومی، محدود کنند.

۲۰ %

۱۴۵,۰۰۰

۱۱۶,۰۰۰ تومان

۶. اختلال اجتنابی/محدودکننده‌ی مصرف غذا (Avoidant/restrictive food intake disorder – ARFID)

افراد مبتلا به ARFID بی‌علاقگی به غذا خوردن یا بیزاری از بوها، طعم‌ها، رنگ‌ها، بافت‌ها یا دماهای خاص را تجربه می‌کنند.

علائم رایج این اختلال عبارتند از:

• اجتناب یا محدود کردن غذا که مانع از خوردن کالری یا مواد مغذی کافی توسط فرد می‌شود.
• عادات غذایی که در عملکردهای اجتماعی معمول مثل غذا خوردن با دیگران اختلال ایجاد می‌کند.
• کاهش وزن یا رشد ضعیف
• کمبود مواد مغذی یا وابستگی به مصرف مکمل‌ها یا تغذیه از طریق لوله

ARFID فراتر از رفتارهای رایج مثل بدغذایی در کودکان نوپا یا کاهش مصرف غذا در بزرگسالان است. همچنین شامل اجتناب یا محدود کردن غذاها به دلیل عدم دسترسی یا آئین‌های دینی یا فرهنگی نمی‌شود.

۵۶ %

۲۰۰,۰۰۰

۸۹,۰۰۰ تومان

سایر اختلالات خوردن

علاوه بر ۶ اختلالات خوردن ذکر شده، اختلالات خوردن کمتر شناخته شده ‌ای هم وجود دارند که در این بخش با آن‌ها به صورت مختصر آشنا می‌شوید.

اختلال پاکسازی (Purging disorder)

افراد مبتلا به اختلال پاکسازی از استفراغ، ملین‌ها، داروهای ادرارآور یا ورزش بیش از حد برای کنترل وزن یا اندام خود استفاده می‌کنند. با این حال، آن‌ها پرخوری نمی‌کنند.

سندرم پرخوری شبانه (Night eating syndrome)

افراد مبتلا به این سندرم اغلب شب‌ها و اغلب پس از بیدار شدن از خواب، بیش از حد غذا می‌خورند.

سایر اختلالات مشخص تغذیه یا خوردن (Other specified feeding or eating disorder – OSFED)

این یک اصطلاح کلی برای شرایطی است که علائمی مشابه اختلالات خوردن دارند اما با هیچ یک از اختلالات فوق مطابقت ندارند. ارتورکسیا (Orthorexia)  یک اختلال است که در حال حاضر می‌تواند تحت OSFED قرار گیرد. اگرچه ارتورکسیا به طور فزاینده‌ای در رسانه‌ها و در مطالعات علمی ذکر می‌شود، اما راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم، تجدید نظر متن (DSM-5-TR) هنوز آن را به‌عنوان یک اختلالات خوردن جداگانه به رسمیت نمی‌شناسد. افراد مبتلا به ارتورکسیا تمایل به تمرکز وسواسی روی تغذیه‌ی سالم تا حدی دارند که زندگی روزمره‌ی آن‌ها را مختل می‌کند. این افراد ممکن است به‌طور وسواسی فهرست مواد تشکیل دهنده و برچسب‌های تغذیه‌ای را بررسی کنند و به‌طور وسواسی حساب‌های «سبک زندگی سالم» را در رسانه‌های اجتماعی دنبال کنند. فرد مبتلا به این بیماری ممکن است گروه‌های غذایی کامل را حذف کند، فقط چون می‌ترسد که ناسالم باشند. متاسفانه این موضوع می‌تواند منجر به سوءتغذیه، کاهش وزن شدید، مشکل در غذا خوردن در بیرون از خانه و پریشانی عاطفی شود.

کلام آخر

اگر علائم بیان شده در این مطلب با رفتار تغذیه‌ای شما همخوانی دارد و فکر می‌کنید که ممکن است به اختلالات خوردن مبتلا باشید، بسیار مهم است که برای کمک به یک متخصص پزشکی مراجعه کنید. تصمیم برای شروع بهبودی از اختلالات خوردن ممکن است ترسناک یا طاقت‌فرسا به نظر برسد، اما درخواست کمک از متخصصان پزشکی، گروه‌های حمایتی بهبودی اختلالات خوردن و جامعه شما می‌تواند بهبودی را آسان‌تر کند.

منبع: healthline